Hoogleraar Iain Begg over de Brexit: ‘Er komt een deal met de EU, want het alternatief is veel slechter’

Groot-Brittannië staat voor de zwaarste recessie in 300 jaar. Die klap zal de Britten niet toegeeflijker maken in de onderhandelingen met de Europese Unie, meent Iain Begg, hoogleraar aan de London School of Economics.

“De economische noodtoestand is nog maar pas begonnen”, zei de Britse minister van Financiën, Rishi Sunak, gisteren in het parlement in Londen. De Britse economie stevent dit jaar af op een krimp van 11,3 procent, de grootste terugval sinds 1709, toen extreme koude Europa teisterde. De coronapandemie en de maatregelen ter bestrijding van de crisis slaan ook een gat in de Britse overheidsfinanciën. Het begrotingstekort zwelt dit jaar aan tot 19 procent van het bruto binnenlands product (bbp), het hoogste niveau sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog, volgens de Britse budgettaire waakhond Office for Budget Responsibility (OBR). De overheidsschuld zal aangroeien tot 105 procent van het bbp, ongezien sedert de jaren 1959-1960.

De toekomst ziet er weinig rooskleurig uit. Volgens het centrale scenario van het OBR is de Britse economie voor altijd 3 procent van haar omvang kwijt. Dat cijfer veronderstelt dat er een vrijhandelsakkoord komt tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU. In het geval van een no-dealbrexit stijgt het permanente verlies tot 4,5 procent.

Die alarmerende cijfers zullen de Britse onderhandelaars niet vermurwen, meent Iain Begg, hoogleraar aan de London School of Economics. “De nieuwe voorspellingen wijken niet veel af van de vorige. We wisten in juni al dat de Britse economie met 10 procent zou krimpen dit jaar, en dat cijfer had toen ook geen effect op de onderhandelingen met de EU. De regering verschuilt zich achter de pandemie, om zich geen zorgen te moeten maken over de brexit. Dat is nonsens natuurlijk. De twee versterken elkaar.”

Hebben de ontnuchterende cijfers dan geen politieke reacties losgeweekt in Westminster?

IAIN BEGG. “Neen. Er is wel ongeduld te bespeuren over het feit dat de onderhandelingen zijn vastgelopen op zoiets als de visserij, goed voor een verwaarloosbare 0,15 procent van het Britse bbp. Dat thema ligt politiek gevoelig, aan beide kanten van het Kanaal. Premier Boris Johnson beloofde dat hij de controle over de Britse wateren zou terugwinnen, president Emmanuel Macron beloofde dat hij de Franse vissers niet zou laten vallen. Beiden hebben daarmee voor zichzelf een politieke hindernis opgetrokken. Uiteindelijk is het simpel: een van beide zal een ontgoocheling moeten oplopen. En dat heeft een politieke kostprijs.

“Ook de andere knelpunten zijn in wezen eenvoudig op te lossen, zoals het gelijke speelveld (waarbij de Britse bedrijven onder gelijkaardige voorwaarden moeten concurreren met de bedrijven in de EU, nvdr). Het VK wil helemaal geen ‘Singapore aan het Kanaal’ worden. Er komt geen massale deregulering van de Britse economie om competitiever te worden dan de EU. Hetzelfde geldt voor staatssteun. Duitsland geeft wellicht meer uit aan staatssteun dan het VK ooit heeft gedaan. Alleen willen de Britten zelf beslissen over staatssteun, al is de kans klein dat ze die ooit zullen uitdelen aan hun bedrijven. Ook hier zal een van beide partijen moeten inbinden, en dat maakt het politiek zo moeilijk. De media zullen gehakt maken van de politicus die toegeeft.”

De regering-Johnson plant grote investeringen in infrastructuur om de economie te stimuleren, maar voorziet ook in grootscheepse militaire uitgaven. Kan geld voor het leger in crisistijden niet beter besteed worden?

BEGG. “Puur analytisch gezien heb je gelijk. Maar die militaire uitgaven waren een thema in de electorale campagne van Johnson. Hij zit gekneld tussen zijn verkiezingsbeloftes en de harde economische realiteit. Die militaire uitgaven zijn ook een gevolg van het vooruitzicht dat de Europeanen minder zullen kunnen rekenen op de Amerikanen voor hun defensie. Daarom pleit president Macron voor meer Europese samenwerking op dat gebied.”

Hoe zit het met de politieke status van Boris Johnson? Is zijn ster aan het tanen?

BEGG. “Zeker. Hij blijkt beter in het winnen van verkiezingen dan in het voeren van beleid. Hij heeft de coronacrisis slecht aangepakt, is het oordeel hier. Hij nam niet de juiste beslissingen op het juiste moment, en hij kon zijn beleid ook niet goed uitleggen. Hij zit in de problemen. Zijn populariteitscijfers zakken, zeker nu hij tegenover een doelmatiger oppositie staat sedert Jeremy Corbyn uit de Labour-partij gezet is.”

Minister van Financiën Rishi Sunak lijkt nu de hoeder van de natie. Wordt hij de rijzende ster van het Britse politiek?

BEGG. “Tot nu toe voerde Sunak een geslaagde oorlog tegen het coronavirus. Maar dat heeft hij hoofdzakelijk te danken aan zijn furieuze uitgaven. Een populaire minister van Financiën zijn, is gemakkelijk als je geld weggeeft. Het kamp van Boris Johnson ziet Sunak almaar meer als een rivaal. Er komt een moment waarop Johnson tegen Sunak zal zeggen: “Het is genoeg geweest. Ik ben de premier. Jij doet wat ik zeg.””

In het parlement zei Sunak niet hoe hij de overheidsfinanciën weer op het juiste spoor zal krijgen. Zo verzekert hij zich van zijn populariteit.

BEGG. “Dit zijn geen gewone tijden. Bekeken met de blik van een econoom, is Groot-Brittannië verwikkeld in een oorlog, met de nodige overheidsuitgaven en oplopende schuld. Gelukkig zijn leningen goedkoop, dankzij het soepele geldbeleid. Dat betekent dat een land grote bedragen kan lenen, zonder dat zijn overheidsfinanciën afgestraft worden. Het creëert wel een probleem voor de toekomst. Maar we hebben nog tijd om ons daarover zorgen te maken.”

Critici hekelen de Britse besparingen op ontwikkelingshulp. Nu het VK uit de EU stapt, kan het zijn soft power in de wereld goed gebruiken, klinkt het.

BEGG. “Als je begroting onder grote druk staat, moet je ergens besparen. Maar de besparing op ontwikkelingshulp is een vergissing. Dat zeg ik niet alleen. Vijf voormalige Britse premiers – drie van de Conservatieven en twee van Labour – hebben zich tegen die besparing uitgesproken. Het VK knipt in zijn hulp aan arme landen, omdat het voorrang geeft aan de eigen problemen, zo lijkt het nu. Het negatieve effect daarvan op de internationale invloed van Groot-Brittannië overklast het positieve effect op de Britse overheidsfinanciën.”

Doet u eens een gok: komt er een deal met de EU, of niet?

BEGG. “Er komt een deal met de EU, want het alternatief is veel slechter. Denk alleen maar aan de problemen voor de havens. Gisteren hebben de Franse havens de nieuwe procedures getest. Vrachtwagens die vanuit het VK op het vasteland probeerden te geraken, liepen meteen al vijf uur vertraging op. Denk ook aan de ontwrichting van de aanvoerketens in de auto-industrie, of aan het negatieve effect op de buitenlandse investeringen in het VK.”

Je hoort wel eens dat economische en praktische argumenten weinig indruk maken op de Britten. Voor hen is de brexit een emotionele zaak. Ze willen hun geliefde soevereiniteit terug.

BEGG. “Dat argument gaat op voor enkele lichtelijke gestoorde brexiteers, maar niet voor alle Britten. Het idee dat brexit te negeren valt, omdat het een druppel is in een emmer water vergeleken met de coronacrisis, is nonsens. Zeker, aan een deal zal een politieke kostprijs vastzitten. Stel dat Boris Johnson de Belgische en de Franse vissers toelaat tot de Britse wateren, dan zal hij beschuldigd worden van de uitverkoop van de Britse visindustrie. Uiteindelijk zullen politici moeten durven iemand boos te maken.”

Hoe legt u dat uit in uw plaatselijke pub?

BEGG. “Dat hoeft niet. Alle pubs zijn hier gesloten.”