Homo Chinensis

Tijdens de Koude Oorlog tussen het vrije Westen en de Sovjet-Unie leefde de Homo Sovieticus, het archetype van de Sovjet-Russische mens die de ontberingen van de communistische dictatuur onverschillig verdroeg en zich onvoorwaardelijk onderwierp aan de macht. Overtuigd van zijn eigen machteloosheid, restte de Sovjetburger alleen cynische volgzaamheid en negatief chauvinisme ten aanzien van de buitenwereld, in het besef dat de Sovjet-Russische werkelijkheid een gefingeerde, totalitaire constructie was.

Beleven we nu de geboorte van de Homo Chinensis? Is de volte-face van het Chinese covidbeleid het moment dat de modale Chinees beseft dat het communistische regime een autoritaire alternatieve werkelijkheid cultiveert die de staatsmacht dient en waarin de waarheid en de mens van geen tel zijn? Drie jaar lang heeft de Chinese bevolking complete isolatie, draconische lockdowns en een permanent digitaal toezicht ondergaan. Drie jaar lang heeft de staatspropaganda verkondigd dat China de wereld tot voorbeeld strekte om mensen van coronaleed te vrijwaren, het bewijs van de superieure Chinese orde en veiligheid versus chaos en dood in het decadente Westen.

Nog op het recente partijcongres markeerde president Xi Jinping zijn herverkiezing met de opgemerkte promotie van de bikkelharde covidbureaucraat die de megapolis Sjanghai maandenlang tot een spookstad had gereduceerd. China zou blijven zweren bij zero-covid. Tot het ging voor full-covid. Van het ene op het andere moment, midden in de winter en het griepseizoen, met de grenzen volledig open, met 260 miljoen zestigplussers zonder boostershot van de overigens minderwaardige Chinese vaccins, met een nationalistische blokkade van de westerse mRNA-vaccins die miraculeus werken, en met een groot tekort aan ziekenhuisinfrastructuur.

Het regime laat zijn bevolking vallen als een baksteen, honderden miljoenen besmettingen en meer dan een miljoen doden worden voorspeld. De wereld wordt met een nieuwe Chinese infectiegolf bedreigd, maar volgens de regimepers lijden we aan een China-fobie. De partijpropaganda wil de Chinese bevolking mobiliseren voor wat de volgende fase in de grote patriottische covidstrijd heet. Voorheen een klimaat van angst voor massale sterfte, nu een klimaat van roekeloosheid voor een virus dat ineens als een simpele griep geldt. Totale censuur en de ongegeneerde vervalsing van alle covidstatistieken moeten de illusie wekken van een rimpelloze transitie richting post-covid.

Hoe gehersenspoeld zijn de Chinese burgers? Misschien tellen de vele verloren mensenlevens en het trauma van drie jaar zero-covidgevangenis minder dan de euforie van de plotse vrijheid en de heropleving van de economie. Wellicht verkiezen de Chinezen te reizen, te feesten en te consumeren in plaats van te ageren. Maar het kan toch niet anders dan dat een groot deel van de bevolking, in het bijzonder in de vele grootsteden, beseft dat het communistische bestuur – president Xi op kop – faliekant afgaat.

Het sociaal contract tussen de Chinese Communistische Partij en de bevolking stoelde lang op vooruitgang voor iedereen. Xi verschoof de klemtoon naar een nationale wederopstanding, met de Partij als incarnatie van de natie. Militaire macht, economische en technologische onafhankelijkheid en maatschappelijke controle werden belangrijker dan welvaart en welzijn. Covid was daarvoor een buitenkans. Het virus ontmaskert zijn bewind nu als incompetent en inhumaan. We zullen het niet vaak zien of horen, maar China ondergaat een coviddebacle dat zich in vele Chinese families dramatisch zal voltrekken en een diepe kloof van wantrouwen zal slaan tussen burger en partij. Misschien wel een kloof die, de Sovjet-Unie indachtig, finaal kan bijdragen tot de erosie en de implosie van een maatschappijmodel.