De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Reacties: marc.buelens@trends.be
Management staat bol van het geloof in managementhomeopathie: praktijken die werken… als je maar beschikt over het ‘ware geloof’.
In The Lancet van 27 augustus lieten ze er geen twijfel meer over bestaan: homeopathie werkt niet beter dan een fopmiddeltje. Bij beter gecontroleerde studies vind je alleen het effect van zorgvuldig toegediend sterk verdund water. Het resultaat komt van de zorgvuldigheid, niet van de verdunning. En zeker niet van het water, en dat moeten zelfs de fanatiekste homeopaten toegeven.
Een vijftal jaar geleden rapporteerde datzelfde tijdschrift een studie over alternatieve geneeskunde en er werkte één middel met wetenschappelijke zekerheid: een Chinees kruid dat je aan de voeten moest leggen van zwangere vrouwen. Over homeopathie schreven ze toen: er is (nog) geen wetenschappelijk bewijs dat homeopathie niet werkt. In het Vlaamse ledentijdschrift voor homeopathie werd dat – in de traditie van de intellectuele eerlijkheid die deze ‘tak van wetenschap’ kenmerkt – snel aangekondigd als: The Lancet schrijft nu ook al dat homeopathie werkt.
De homeopaten hebben uiteraard al op het jongste artikel gereageerd: “deze studie vertoont enkele tekorten”… En vooral: “homeopathie is anders“. Het zijn dezelfde argumenten als van degenen die in de Verenigde Staten beweren dat de erfelijkheidsleer niet mag gedoceerd worden op school, omdat er nog leemten in de theorie zijn, en omdat ze niet alles verklaart. Leg aan zulke mensen maar eens uit dat een allesverklarende feilloze theorie geen wetenschap meer is.
Strategisch inzicht of puur geluk? Toen ik kennisnam van het artikel in The Lancet en het voorwoord las van de eindredacteur, besefte ik plots dat management bol staat van het geloof in managementhomeopathie. Praktijken die beter waar zouden zijn, dingen die zouden werken in ongelooflijk kleine doses, zonder neveneffecten, die vooral werken in de hand van ervaren meesters, die met de glimlach alle (voorlopige) wetenschappelijke evidentie van tafel kunnen schuiven, en die vooral werken als je beschikt over het ‘ware geloof’.
Ware het niet mooi indien strategie en leiderschap zouden werken? Laten we even beginnen met strategie. Vooreerst lijkt die vlag zowat alles te dekken wat denkbaar is, De meest uiteenlopende dingen lijken onder de rubriek ‘strategie’ thuis te horen: zowel een vergezocht scenario over een bijna onmogelijke toekomst als een gedetailleerd vijfjarenplan, als een supervage missieverklaring. Dat doet niet zozeer denken aan homeopathie, maar aan alternatieve geneeskunde: voor elk wat wils.
Voorts zijn er bijzonder weinig studies die aantonen dat ‘strategie’ werkt. Wel zijn er veel cases die na een grandioos succes uitleggen: hier moet wel strategie aan het werk zijn geweest. Dat is wat voorstanders van homeopathie ook doen: “Kijk eens naar die mooie resultaten, die moeten wel veroorzaakt zijn door mijn verdund suikerwater.” Ze vergeten daarbij uiteraard al die ervaringen waar homeopathie niet werkt. Zij vergeten vooral het feit dat toeval, spontane genezing en placebo’s in alle vormen van geneeskunde uiterst sterke (en nog steeds grotendeels onverklaarbare) effecten veroorzaken.
Alleen homeopaten kunnen dan gaan beweren: “Zie je wel? Er is nog veel onverklaard in de geneeskunde, dus homeopathie werkt!” Bij strategie is het nog een graadje erger. Bij de mooiste case waar strategie wel aan het werk moest zijn geweest (de succesvolle introductie van Honda-moto’s op de Amerikaanse markt), werd later haarfijn aangetoond dat juist het absolute gebrek aan strategie het succes kon verklaren. De wanhoop van de verkopers, de toevallige imitaties en het gebrek aan een degelijke planning verklaarden het succes. Niet het Grote Plan. Naast elke studie die aantoont dat strategie werkt, staan er minstens evenveel die aantonen dat lekker experimenteren, een pak toeval, veel moed, een snuifje intuïtie, dwaas geloof in eigen kunnen enzovoort het succes veel beter verklaren.
En leiderschap dan? Ook voor de factor ‘leiderschap’ is het wetenschappelijk veel stiller dan je wel zou denken. Een voorbeeld: op het moment dat u dit leest, verdedigt een student sportmanagement (hopelijk!) succesvol zijn verhandeling waar weer eens uit blijkt dat een trainerswissel in voetbal niets uithaalt.
Op één vlak is het effect van leiderschap op bedrijfsresultaten wetenschappelijk vrij robuust: mensgerichte chefs hebben meer tevreden medewerkers. De andere verbanden zijn van de orde van grootte van de studies over homeopathie waarover The Lancet vijf jaar geleden rapporteerde: het zou nog steeds kunnen.
Uiteraard zijn er ‘grote’ leiders in management. Van baron Bekaert via Anita Roddick (The Body Shop) tot Richard Branson. Maar nader onderzoek van die helden doet altijd de twijfel toenemen in plaats van afnemen. En even uiteraard: staat naast elke ‘held’ een figuur als Bernie Ebbers van Worldcom. Nu het zaakje daar slecht is afgelopen, weten we met griezelige nauwkeurigheid wat het leiderschap van die charismatische figuur echt waard was. Wetenschap tracht te achterhalen wat leiderschap waard zou kunnen zijn, niet in de handen van een John Kennedy, maar in uw handen! En wel op voorhand. Want achteraf natuurlijk zullen we wel elke triomf kunnen verklaren door strategie en leiderschap en elke nederlaag door een gebrek eraan.
Dat doet echt helemaal aan homeopathie denken.
Marc Buelens
Naast elke studie die aantoont dat strategie werkt, staan er evenveel die aantonen dat experimenteren, toeval, moed en dwaas geloof in eigen kunnen het succes veel beter verklaren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier