Hoezo, zwart goud ?

Aardolie, het zwarte goud ? In Qatar wel, maar in Texas allang niet meer. In Venezuela of Azerbeidjan evenmin. Een thema-avond die in de olie gedrenkt is, op Arte.

Petroleum is dat weten we sinds de oliecrisissen van de jaren zeventig en tachtig vaak synoniem met macht. Het kan echter ook anders uitdraaien en daarop wordt het accent gelegd in een thema-avond die Arte samengesteld heeft rond het “Zwarte Goud”. Zo is bijvoorbeeld de staat Texas nog steeds zowat synoniem met olie- boom. Tijdens de jaren veertig en vijftig vloeiden de bronnen er in overvloed. Ranchers werden oliebaronnen à la J.R. Ewing uit de Dallas-soap. De fortuinen stapelden zich schijnbaar zonder enige beperking op. The sky was the limit… Maar nu zijn die bronnen haast uitgedroogd en lopen de schitterende kantoorpaleizen in Dallas leeg. Met de documentaire “De Reus op de knieën” opent Arte een avond met verschillende reportages over oliestaten en het lot dat hen in de loop der jaren beschoren was. In schril contrast met de terugval in Texas staat bijvoorbeeld het ministaatje Qatar, waar het nog altijd relatief goed blijkt te gaan en de olieweelde een vreemde maatschappijvorm heeft doen ontstaan, waarin handenarbeid voor de autochtonen taboe is en het werk door gastarbeiders wordt gedaan. Een Duitse documentaire onder de titel “Qatar BVBA”.

Ook geologische toevalligheden maken uit of een land rijk wordt of niet. Niger heeft, in tegenstelling tot zijn petroleumrijke buur Nigeria, geen bodemrijkdommen. Op enige hulp van de rijke buur moet het landje niet rekenen. De oliesmokkel bereikt er ongeziene hoogten en zorgt onvermoed toch voor zij het illegale en sluikse inkomsten.

Dat olie in de ondergrond niet altijd naar welvaart leidt, wordt sluitend geïllustreerd door het geval Venezuela waar de petroleumwinning niet heeft kunnen verhinderen dat het land vandaag op de rand van het failliet staat. Naar het einde van de Arte-avond toe staat nog een debat op het programma dat doorspekt wordt met twee kortere reportages. De ene over de schrijver Ken Saro-Wiwa die omwille van zijn protest tegen de olievervuiling en zijn verzet tegen de heersende junta in Nigeria, enkele maanden geleden werd terechtgesteld. De andere over de gewezen sovjetrepubliek Azerbeidzjan waar de voorraden nog ruim voorhanden zijn, maar de installaties staan te verroesten wegens gebrek aan financiële middelen.

Rudi Mackintosh

Arte, donderdag 29 februari, vanaf 20 u.45.

Aardolie in Texas De bronnen raken uitgedroogd, de soap-glamour van de Dallas is tanend.