Hoe omgaan met stress op het werk?

Vergeet die salonfähige hartaanval: in de komende eeuw wordt depressie doodsoorzaak nummer één. Veel ondernemingen weten niet hoe ze stress en conflicten op de werkvloer moeten aanpakken. De Leuvense spin-off ISW weet het wél.

Iets te bruusk parkeer je de auto voor de deur. Het giet water. Snel die portable onder je jas, en dan maar graaien op zoek naar de huissleutel. De gsm gilt. Waar dat rapport blijft, en dat het met die nieuwe op de klantendienst vierkant draait – na zijn proefperiode vliegt hij eruit, of je het nu goed vindt of niet. Verdomme, dat wordt weer een snelle hap uit de microgolf en dan tot na middernacht die dossiers met nieuwe kandidaten doornemen. “Hoe was je dag?” vraagt je partner nog, maar je hebt de deur van je bureau al dichtgeslagen.

Positieve stress? Vergeet het. De cijfers liegen er niet om: volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ( WHO) wordt depressie in de 21ste eeuw doodsoorzaak nummer één. Peilingen wijzen uit dat 30% van de mensen aan stress lijdt, 10% te maken heeft met ongewenst gedrag, en meer dan 20% van de oudere werknemers een burn-out heeft. En dat is niet alleen een probleem voor de getroffen werknemer. Ook voor het bedrijf heeft stress grote gevolgen, zoals arbeidsverzuim, lagere productiviteit en conflictsituaties op de werkvloer.

Er is de jongste tijd nogal wat te doen over stress en welzijn. Door die media-aandacht duiken veel goeroeachtige figuren op: stressdokters, klanktherapeuten, alternatievelingen die met kleuren werken of alle heil zien in oosterse gevechtstechnieken. “Stress oplossen met yoga of massage? Ik stel me er echt vragen bij. Het werkt misschien even relaxerend, maar ze bieden geen oplossingen om de stressfactoren in de werkomgeving te beïnvloeden,” zegt gedelegeerd bestuurder Dirk Antonissen van ISW, een spin-off van de KU Leuven en de UCL. Hij is gespecialiseerd in de begeleiding van bedrijven op het vlak van welzijn en stress. “Hetzelfde geldt voor die teambuilding-uitstappen: met de collega’s naar de Ardennen, bijvoorbeeld. Er is een groot verschil tussen wat prettig is en wat echt helpt. Op weekend gaan met de collega’s kan best leuk zijn, maar de context verschilt te veel van de werkomgeving. En gedragsveranderingen leer je best in die omgeving aan.”

Over stress wordt veel onzin verkocht, vindt Antonissen. “Hoe vaak hoor je niet spreken over positieve en negatieve stress? Stress kun je toch moeilijk als iets positiefs beschouwen? Als je de spanning, de opwinding of de uitdaging bedoelt die je nodig hebt om tot bepaalde prestaties te komen, spreek ik liever van mentale belasting.”

Werkstress mee naar huis

De overheid heeft het sinds enkele jaren enigszins begrepen. Sinds de invoering van de ‘wet op het welzijn’ (1996) en de CAO over ‘het beleid ter voorkoming van stress op het werk’ (1999) zijn ondernemingen verplicht om beleids- en actieplannen uit te werken over welzijn en stress. Onlangs kwam daar nog de wetgeving bij die een eind moet maken aan geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk. Het probleem is alleen dat er niet of nauwelijks gecontroleerd wordt.

ISW pleit dan ook voor meer preventie. Nu gaat de grootste aandacht naar ‘curatieve interventies’, zoals dat heet. Noem het een loodgietersmentaliteit: de overheid en de bedrijven grijpen pas in wanneer de moeilijkheden zich voordoen. En dat terwijl uit onderzoek blijkt dat de werkomgeving een cruciale rol speelt om je goed te voelen. “Uit studies blijkt dat de werkcontext cruciaal is voor het gevoel van welbevinden,” zegt Antonissen. “Je kunt een slechte privé-situatie gedeeltelijk compenseren met een goede werkomgeving, maar omgekeerd lukt dat niet. Het zegt veel over de enorme verantwoordelijkheid van bedrijven. Die moeten niet alleen zorgen voor de inkomens van hun werknemers, maar ook voor hun welzijn.”

En daar komt ISW het verhaal binnen. De Leuvense spin-off werd in 1998 opgericht door professor Omer Van den Bergh, gespecialiseerd in organisatie- en gezondheidspsychologie. Het bedrijf, met hoofdkantoor in Leuven, stelt een twintigtal academisch geschoolde psychotherapeuten, psychologen en sociologen tewerk. Het geeft advies over stress, agressie, burn-out, conflicthantering en ongewenst seksueel gedrag. In het klantenbestand zitten vooral bedrijven, maar ook de overheid, scholen, OCMW’s en ziekenhuizen zijn vragende partij.

Ondernemingen doen rechtstreeks of via de bedrijfsarts een beroep ISW. Dat gaat op zoek naar de knelpunten binnen een onderneming. “Soms zie je de knelpunten of klachten al zonder meetinstrumenten,” zegt Antonissen. “Denk maar aan conflicten binnen een team, iemand met een leidinggevende functie die onvoldoende ondersteuning geeft aan zijn medewerkers, collega’s die niet meer met elkaar praten, de raad van bestuur die beslissingen uitstelt, werkverzuim enzovoort.”

ISW komt geregeld tussenbeide in conflicten en bij pesterijen op het werk. Zo was er een bedrijf waar twee arbeiders al jaren met elkaar overhoop lagen. “We zochten naar een manier om de knelpunten constructief aan te pakken. Die twee hoefden niet de beste maatjes te worden, maar moesten wel met elkaar kunnen samenwerken.” De pesterijen waren al jaren aan de gang, onder meer omdat de oversten het oogluikend toestonden. “Een begrijpelijke reactie,” zegt Antonissen. “Ze zijn bang of ze weten niet hoe ze de pesterijen moeten aanpakken.” Uit het onderzoek bleek ook dat de collega’s de pesterijen voedden en er een soap van maakten. Antonissen: “Dat zie je vaak in bedrijven met weinig werkdruk. De werknemers moeten hun job op een andere manier interessant maken. Die onderdruk is niet de rechtstreekse oorzaak van de pesterijen, maar vaak is hij wel de voedingsbodem.”

ISW stelde voor het bedrijf een antipestbeleid op. “We hebben de werknemers duidelijk gemaakt wat de gevolgen en de impact van pesten zijn,” zegt Antonissen. “Pesterijen hebben immers ook negatieve gevolgen voor het bedrijf: de productiviteit daalt en de werknemers zijn ongerust, bang dat zij het volgende slachtoffer zullen worden.’

Samen in therapie

Morgen, 14 februari 2003, houdt ISW een zogenaamde interactiedag. Daar stelt het bedrijf enkele nieuwe tendensen voor op het vlak van welzijn, gezondheid en stress op het werk. “Bedrijven zijn door de wetgeving verplicht om de stressactoren door te lichten. Daarvoor kunnen ze lange vragenlijsten gebruiken, maar voor KMO’s zijn die vaak te duur. Daarom hebben we samen met de universiteit een korte vragenlijst uitgewerkt.”

Een van de sprekers is Jim White van de Glasgow University, die het zal hebben over ‘psycho-educatie’, een nieuwe manier om angstklachten, depressie en stress te begeleiden. Antonissen: “Psycho-educatie is een kostenefficiënt behandelingsprogramma voor stressklachten die met het werk te maken hebben. 25 tot 30 mensen worden op hetzelfde ogenblik geïnformeerd over de oorzaken van stress, angsten en depressies, de context waarin stress plaatsvindt, de lichamelijke gewaarwordingen en de reacties van anderen.”

ISW paste de methodiek al toe in het Agricall-project, dat door de Europese Commissie gefinancierd wordt. Antonissen: “Enkele jaren geleden werd de landbouwsector geteisterd door dioxineschandalen en kreeg hij het economisch moeilijk. Veel landbouwersfamilies kregen psychologische problemen door nakende faillissementen of financiële moeilijkheden. We zijn bezig met psycho-educatieve programma’s, niet alleen voor de land- en tuinbouwers maar ook voor hun gezinsleden, boekhouders en veeartsen. Op die manier vermijden we de hoge drempel van psychotherapie, en kunnen we toch dezelfde informatie doorgeven, met een efficiëntere werking tot gevolg.”

Melanie De Vrieze [{ssquf}]

Morgen, 14 februari 2003, organiseert ISW zijn eerste nationale interactiedag onder het motto: ‘Bedrijft u welzijn?’. Meer info op www.isw.be

Stress op de werkvloer leidt tot arbeidsverzuim, lagere productiviteit en aanslepende conflicten.

30% van de mensen lijdt aan stress, 10% heeft last van ongewenst gedrag, en meer dan 20% van de oudere werknemers kampt met een burn-out.