Hoe machtig is Test-Aankoop?

Met een halve eeuw ervaring en een leger van 300 medewerkers is Test-Aankoop nu al een van de invloedrijkste lobby’s in de Wetstraat. Maar laat de consumentenorganisatie zich niet voor de kar van bedrijven en politici spannen?

In twee delen (zie ook blz. 64) legt Trends de macht van Test-Aankoop bloot.

T est-Aankoop is de lieveling van de Wetstraat. Minister van Consumentenzaken Freya Van den Bossche (SP.A) beschouwt de organisatie als een medestander in de strijd om stemmen te halen bij ‘de mensen’. De regering besliste half maart dat Test-Aankoop akkoorden mag afsluiten met de privésector, die met een wet worden bekrachtigd.

“We waren compleet verrast,” aldus Jan Margot, woordvoerder van Belgacom, dat geviseerd wordt door deze maatregel. “De consumentenakkoorden hingen al een tijdje in de lucht, maar voor ons leek het geen politieke topprioriteit. Plots werd het proces bespoedigd. Of Belgacom verkeerd gelobbyd heeft en we Test-Aankoop hebben onderschat? Het is niet de stijl van ons huis om daar veel over te zeggen. Je kan beter iets bereiken via de bevoegde departementen dan via de pers. Dat verlies je. Test-Aankoop is namelijk onaantastbaar in de media. Een witte ridder. Ik zeg er dus niets over.”

Jef Tavernier (Groen!), de voorganger van Freya Van den Bossche als minister van Consumentenzaken, noemt Test-Aankoop “een van de invloedrijkste groepen in de Wetstraat”. Immers: “Ze hebben een groot moreel gezag en kunnen als weinig anderen de media aansturen. Test-Aankoop maakt in een politieke discussie het verschil en krijgt dingen op de agenda. Omgekeerd: de politiek besteedt amper aandacht aan dossiers die Test-Aankoop niet behandelt. Daarom verkies ik dat een onafhankelijke administratie met voldoende middelen, naast organisaties als Test-Aankoop uiteraard, zich met consumentenzaken bezighoudt.”

Underdog of pitbull?

Ook in Europa wordt Test-Aankoop gehoord. Professor Rinus van Schendelen, auteur van Machiavelli in Brussels. The art of lobbying the EU (Amsterdam University Press) noemt de Europese consumentenbelangenorganisatie BEUC, waarin Test-Aankoop een belangrijke stem heeft, een van de topactoren in Brussel. “Vreemd genoeg werpen consumentenorganisaties zich op als de underdog. Larie. Heel wat politici volgen bijna blindelings hun richting. Het staat immers heel wat sympathieker de verdediger te zijn van de kleine man dan een lobbyist van het bedrijfsleven.”

Je hoort dus zelden kritiek op de organisatie. Jan Van Heuverswyn van lobbykantoor Interel: “Test-Aankoop? Een zware lobby. Het is niet in het belang van de klant er kritiek op te geven. Dat ligt veel te gevoelig. Geen commentaar.”

Bij Test-Aankoop zelf reageert men eerder geamuseerd. Neen, ze hebben de minister niet bewerkt om de consumentenakkoorden erdoor te jagen. Het initiatief borrelde spontaan bij haar zelf op (zie blz. 64). “Wel hebben we met deze minister van Consumentenzaken een zeer goede relatie, al was het maar omdat wij aan de bron liggen van die functie zelf,” aldus Ivo Mechels, hoofd pers en lobby.

Roland Counye, directeur informatie en diensten, ziet geen tegenstelling tussen Test-Aankoop en het bedrijfsleven: “Echte ondernemers hebben niets van ons te vrezen, integendeel. Vooral wanpresteerders geven ons kritiek. Wij zorgen voor transparantie tussen vraag en aanbod. Onze testen maken duidelijk welke bedrijven slechte kwaliteit bieden of te hoge prijzen vragen, en dat onder een rookgordijn van marketing trachten te verdoezelen. De ‘beste koop’ in onze tijdschriften is de beste reclame voor bedrijven die het meest efficiënt produceren en met de optimale prijs-kwaliteitsverhouding inspelen op de wensen van de verbruiker.”

Een voorbeeld: toen Test-Aankoop een kinderzitje omschreef als het meest veilige op de markt, steeg de omzet met liefst 40 %. Peter Anthonissen van het lobby- en pr-kantoor Anthonissen & Associates: “Meer transparantie in prijs en kwaliteit is een smeermiddel van de vrije markt.” Test-Aankoop gaat zelfs akkoord als een Belgisch bedrijf zijn productie verhuist om goedkoper te kunnen produceren. “Als in China op een ethisch aanvaardbare manier wordt geproduceerd, is er geen probleem,” aldus Counye.

Zelf bestookt door lobbyisten

Progressief Vlaanderen is om andere redenen soms kritisch tegenover Test-Aankoop. Jef Tavernier wijst erop dat Test-Aankoop slechts schoorvoetend akkoord ging met de acceptatie van begrippen als ‘duurzaam produceren’. “Die boot hebben ze aanvankelijk compleet gemist.” Ook SP.A-kamerlid Magda De Meyer, gewezen voorzitster van het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (Oivo), stelt dat de nadruk bij Test-Aankoop vooral ligt op consumeren zonder meer. “De organisatie treedt alleen op voor de betalende leden, de consumerende burger,” zegt ze. “Ze vergeet daarbij – met alle respect – dat er in deze samenleving een grote groep mensen bestaat die juist beschermd moet worden tegen het consumentisme. Test-Aankoop laat de schuldenproblematiek en dergelijke links liggen.”

Ivo Mechels wijst erop dat zijn organisatie in alle discretie maatregelen voorstelt die ingaan tegen overdreven kredieten aan minder vermogende consumenten. “Wij zijn de belangrijkste stem van zwakke en kansarme consumenten, maar we doen dat discreet,” aldus Mechels. “Dat is de beste manier om iets te bereiken.”

Test-Aankoop wordt soms zelf bestookt door lobbyisten. De organisatie maakt vóór de publicatie van een test namelijk de werkmethode en de resultaten bekend aan de betrokken bedrijven. Dikwijls leidt dat tot lange discussies tussen de specialisten van de organisatie en die van een bedrijf. Anthonissen zakte meer dan eens af naar het hoofdkwartier van Test-Aankoop in de Brusselse Hollandstraat. “Steeds vond ik een luisterend oor,” zegt hij. “Test-Aankoop is dus absoluut niet de boeman van het bedrijfsleven. Als we hen kunnen overtuigen – en dat gebeurt – dat een andere testprocedure raadzaam is, past men die aan.”

Anthonissen looft Test-Aankoop, bijna een halve eeuw geleden opgericht door een aantal vrijwilligers, om zijn professionalisme. Een academisch geschoolde studiedienst (zeventig universitairen) schraagt de organisatie, die met Ivo Mechels “een van de meest ervaren mediafiguren” in de Wetstraat heeft. Anthonissen: “Dit zijn geen amateurs meer.”

Belangenconflicten?

Toch is Anthonissen “kritisch positief” over Test-Aankoop. “Hoe kan je 100 % objectief blijven als je zelf commerciële relaties opzet met bedrijven,” vraagt hij zich af. De lobbyist verwijst naar de resem ondernemingen waar leden van Test-Aankoop een korting kunnen krijgen (zie kader: Bevoorrechte partners).

Counye verdedigt dat Test-Aankoop een aantal modelcontracten heeft uitgewerkt, die ondernemingen vrijwillig kunnen onderschrijven. Deze lijst wordt gepubliceerd, zodat alle consumenten weten waar ze op een correcte manier behandeld worden. “De volgende stap is een korting die we met sommige ondernemingen bedingen voor onze leden,” verdedigt hij. “Dat schept trouw tussen de leden en de organisatie. Als het bedrijf de beste voorwaarden niet meer wil of kan waarmaken, wordt het uit de lijst geschrapt. Onlangs is dat nog gebeurd met Citypower, dat werd overgenomen door Luminus.”

Om leden te werven, ontplooide Test-Aankoop zich, met de woorden van een gewezen medewerker, tot “de pitbull van de Belgische marketing”. Heel wat Test-Aankoop-marketeers zijn gevormd bij Reader’s Digest, wereldwijd een referentie in direct marketing. De geschenkjes en de aanpak worden vooraf getest bij een brede doelgroep. Euroconsumers, de koepel boven Test-Aankoop (zie kader: Verdediger van de Europese consument), heeft zelfs een dochter in Hongkong (WorldCado) die de geschenken (onder meer in China) laat produceren tegen een gemiddelde kostprijs van 25 euro per stuk.

Counye, de eigenlijke operationele directeur van het ‘bedrijf Test-Aankoop’ (waarin de vzw voor 14 % participeert), verklaart de omslag van ledenorganisatie naar bedrijf: “Alleen door op een bedrijfsmatige manier te werven – dus te verleiden – trekken we de aandacht.” Hij wijst erop dat Test-Aankoop na de tweede oliecrisis in 1978 aan de rand van de afgrond stond. “Mensen beschouwden ons toen louter als een uitgeverij en gooiden ons abonnement de deur uit om te besparen. Toen hebben we onze filosofie sterk bijgestuurd.”

Naast een uitgeverij bouwde Test-Aankoop de voorbije twintig jaar een website met consumenteninformatie, een lobbyafdeling en een callcenter (voor vragen in verband met recht, producten en diensten) uit. De coöperatieve heeft een omzet van 37 miljoen euro. Test-Aankoop heeft 327.000 abonnees, 6000 meer dan Budget & Recht. De voorbije twintig jaar verdubbelde het aantal leden.

Concurrent voor makelaars

Ecologist Tavernier is onder de indruk, maar heeft toch een fundamenteel probleem: “De omzet is noodzakelijk om het personeel te betalen. Test-Aankoop kan zo afglijden tot een organisatie, die op den duur vooral haar eigen voortbestaan verdedigt. Die drang tot zelfbestendiging en het verwateren van de oorspronkelijke doelstelling zijn een permanente bedreiging voor alle organisaties, zoals ngo’s, politieke partijen en magazines. Groeien is goed, maar mag niet ten koste van je principes gaan.”

Test-Aankoop heeft een gezonde financiële basis nodig, om hierop een sterke organisatie te bouwen, pleit Counye. Bovendien genereert Test-Aankoop zo de middelen om zusterorganisaties op te richten. Counye: “Test-Aankoop is het zenuwcentrum van een Europese koepel, Euroconsumers, die in andere landen de consumenten ondersteunt.”

Counye gaat zelfs een stap verder in de commerciële focus. De ondernemende Oostendenaar overweegt Test-Aankoop actief op de markt te plaatsen als concurrent van (makelaars)bedrijven. “Onze leden melden dat ze eigenlijk niet in detail willen lezen wat de beste financiële producten zijn, maar dat ze liever hebben dat wij voor hen een pakket samenstellen. Daarom zou Test-Aankoop zich kunnen opwerpen als een tussenonderneming, die de ‘beste koop’ van verzekeringen, pensioenfondsen en spaarproducten aanbiedt naargelang het profiel van de klant.”

Bij de voorbereiding van het businessplan van 2008-2012 wordt deze optie nadrukkelijk bestudeerd. Counye: “Natuurlijk is dat een commerciële benadering. Dat is de vraag niet. Wél van belang is de vraag of onze leden nood hebben aan zulke diensten. Is het antwoord positief, dan is voor mij de kwestie duidelijk. Dan gaan we de markt op.”

Hans Brockmans Saar Sinnaeve