Hoe kunt u frauderen? (En wie gaat ervoor de cel in?)

Vijf Belgische experts pluizen uit hoe enkele beruchte bedrijven de boekhouding vervalsten. Vervolgens gaan ze na welke juridische en bedrijfseconomische gevolgen zo’n fraude kan hebben in België. Voor wie zijn de handboeien?

Lode Barrezeele, Steven Callens, Ignace De Beelde, Bart De Bie & Stijn De Meulenaer, Uit Balans! – Een interdisciplinaire analyse van recente boekhoudschandalen. Intersentia, 236 blz., 35 euro.

Een haan met stront aan zijn poten, zo typeerde Ahold-icoon Albert Heijn in september 2003 in het tv-programma Reporter Cees van der Hoeven, de vorige topman van het Nederlandse distributieconcern. Jarenlang was zijn opvolger het beeld waarin Nederlandse managers met lef en ambitie zich maar wat graag spiegelden. Van der Hoeven was een onhollandse charismatische celebrity-CEO, die vijf keer op rij de Nederlandse versie van de Manager van het Jaar won. In 2003 viel hij snoeihard van zijn sokkel. Er kwamen onoorbare praktijken aan het licht en Ahold werd al gauw het Enron van Nederland genoemd.

Uiteraard gaat de vergelijking tussen de Texaanse energiehandelaar en de Zaandamse supermarktketen niet op. De grootgrutter kreeg nooit de envergure van de spraakmakende snelgroeier Enron. Gelukkig kreeg ook de boekhoudfraude niet hetzelfde slot. Enron beet in het zand en vestigde daarmee een recordfaillissement van 62 miljard dollar. Die historische Amerikaanse uitglijder werd kort daarop al meteen overtroefd door WorldCom, dat een faillissement aanvroeg ter waarde van 100 miljard dollar. Ahold kreeg een andere topman, er werd flink gesnoeid in de top en de rekken van de winkels zijn nog altijd rijkelijk gevuld.

Toch vallen behoorlijk wat parallellen op in die twee bedrijfsschandalen. Dat wordt duidelijk in Uit balans!, een grondige verkenning van boekhoudfraude door een Belgisch kwintet experts in accountancy, recht en bedrijfsfinanciering: professor Ignace De Beelde (Universiteit Gent), criminoloog Bart De Bie (advies- en onderzoeksbureau I-Force), Lode Barrezeele (ex-inspecteur bij de Bijzondere Belasting Inspectie, nu bij I-Force), advocaat Steven Callens (Lawfort) en advocaat Stijn De Meulenaer. Eerst vlooien ze notoire cases uit: Enron, WorldCom, Ahold, Parmalat, Shell en bouwfraude in Nederland. Sappige details worden niet gemeden en de hoofdrolspelers worden aan de schandpaal gebonden, maar het vijftal dringt vooral vlug door tot de kern: wat ging er werkelijk fout?

Het blijft niet bij een herkauwen van cases (waarbij opvalt dat de vijf Belgen zich niet aan een diepgravende doorlichting van Lernout & Hauspie wagen). De jaarrekeningen worden ook bekeken door een juridische en nadien door een bedrijfseconomische bril. Hier ligt de focus op de Belgische situatie. Uiteraard wordt ook nagegaan wie strafrechtelijke verantwoordelijkheid riskeert. Ten slotte worden de nieuwe spelregels toegelicht, zoals de Sarbanes Oxley Act en de Code-Lippens. Of daarmee ook de hanen met de vuile poten uit de directiezetels verdwijnen…

Luc De Decker