Hoe kunt u aandelen belasting vriendelijk overdragen?

Kleine familiale ondernemingen maken dankbaar gebruik van de mogelijkheden van aandelen aan toonder. Maar toondereffecten worden afgeschaft. U zult ze moeten omzetten in aandelen op naam of gedematerialiseerde effecten. Toch bestaan er belastingvriendelijke manieren om uw aandelen over te dragen.

De auteur is advocaat aan de Brusselse balie.

Onze regering wil de effecten aan toonder afschaffen. België is inderdaad een van de weinige Europese landen waar aandelen aan toonder en de daarbij horende vrije overdraagbaarheid bestaan. Dat is de reden – samen met de belastingvrijstelling voor de meerwaarde op aandelen – waarom ons land immens populair is als vestigingsplaats voor holdings. Tot afgunst van onze buurlanden.

Hoewel het Belgische holdingregime de schatkist zeker geen windeieren heeft gelegd, wil de overheid nu de toonderstukken laten verdwijnen. Minister van Financiën Didier Reynders (MR) en minister van Justitie Laurette Onkelinx (PS) legden eind april aan de ministerraad een voorontwerp van wet voor, dat als doel heeft onze wetgeving over effecten te “moderniseren” door de uitgifte van effecten aan toonder af te schaffen. Wat er met die modernisering precies wordt bedoeld, is ons niet geheel duidelijk, maar over de bedoeling kan geen twijfel bestaan: alle effecten moeten op naam worden uitgegeven.

Hoe worden de toondereffecten afgeschaft?

De afschaffing van de anonimiteit van de effecten aan toonder zou geschieden door ze om te zetten in zogenaamde gedematerialiseerde effecten (die op een effectenrekening op naam gedeponeerd worden) of in effecten op naam (die worden geregistreerd in een effectenregister). Alle effecten aan toonder worden geviseerd.

Tot wanneer hebt u de tijd?

Elke vennootschap die aandelen aan toonder heeft uitgegeven, zou over een royale tijdsspanne beschikken om zich te regulariseren. Nadien komen er even royale boetes. De omzettingsperiode zou lopen tot 2014 voor effecten aan toonder die uitgegeven zijn vóór de bekendmaking van de wet in het Belgisch Staatsblad. Je hoeft geen visionair te zijn om te voorspellen dat de meeste omzettingen van toonderstukken zullen gebeuren in de tweede jaarhelft van 2013. Nochtans zal de sluwe belegger zijn toonderstukken tussen nu en 2014 geleidelijk afbouwen in plaats van in één keer de volledige inhoud van zijn kluis zichtbaar te maken eind 2013. De ongelukkige spaarder zou dan wel eens vragen over de herkomst van zijn toonderstukken kunnen krijgen.

Voor nieuwe emissies is de overheid strenger. Vanaf 1 januari 2008 zouden er geen nieuwe effecten aan toonder meer uitgegeven kunnen worden. Vanaf die datum zouden de effecten aan toonder niet meer materieel afgeleverd worden. Bij financiële instrumenten is het nu al zo dat veel effecten niet meer materieel leverbaar zijn.

Wat zijn de gevolgen voor de handgift?

De voordelen van de aandelen aan toonder liggen vooral op het fiscale vlak. Aandelen aan toonder kunnen door een handgift belastingvrij worden overgedragen aan de volgende generatie. Bij aandelen op naam of gedematerialiseerde effecten kan dat niet. Omdat de aandelen aan toonder verdwijnen, vrezen velen dat een einde zal komen aan de alom geprezen techniek van de handgift.

Vanaf 2014 zal het inderdaad niet meer mogelijk zijn om een handgift te realiseren, omdat alle aandelen aan toonder dan moeten zijn omgezet in gedematerialiseerde effecten of effecten op naam. Dat hoeft echter niet te betekenen dat er geen belastingvrije technieken meer zouden bestaan om gedematerialiseerde aandelen of aandelen op naam over te dragen.

Hoe draag je familiale aandelen op naam over?

We moeten een onderscheid maken tussen financiële instrumenten, zoals gedematerialiseerde effecten, en effecten op naam, zoals aandelen van een BVBA. Effecten die als beleggingen op een effectenrekening staan, kunnen (nu ook al) via een bankgift worden overgemaakt. Een bankgift is de dynamische variante van de handgift, die ook belastingvrij kan gebeuren. Let wel: wanneer er geen Belgische schenkingsrechten worden betaald, stelt de wet dat de goederen die de erflater binnen drie jaar vóór zijn overlijden heeft weggeschonken, geacht worden nog aanwezig te zijn in zijn patrimonium (en dat ze dus onderworpen zijn aan successierechten). Er is geen tegenbewijs mogelijk als de handgift of de bankgift in de drie jaar vóór het overlijden plaatsvond.

Voor aandelen op naam van familiale vennootschappen bestaat er nog de mogelijkheid van de onrechtstreekse schenking. Die kan verschillende vormen aannemen. Een onrechtstreekse schenking kan gebeuren door de inschrijving van de aandelen in het aandelenregister te wijzigen. Die manier van schenken is echter niet vrij van risico. De fiscus houdt wel eens voor dat zulke schenkingen nietig zijn. Zodra de nietigheid is uitgesproken, worden de goederen geacht nooit het vermogen van de erflater te hebben verlaten en zijn ze dus onderworpen aan successierechten. De fiscus heeft echter wel te kennen gegeven dat ze in de praktijk zal nalaten om de nietigheid in te roepen.

Is er een veiliger manier om aandelen op naam over te dragen?

Een veiliger manier bestaat erin om een officieel verkoopcontract van aandelen op naam op te stellen. In een tweede overeenkomst wordt de prijs kwijtgescholden aan de koper. De kwijtschelding houdt een bevoordeling of schenking in. Op basis van het eerste contract (de verkoop) kan het aandelenregister gewijzigd worden.

De Vlaamse overheid is zich bewust van deze mogelijkheden en heeft de laatste jaren een waar charmeoffensief tegenover schenkingen gevoerd (met succes). Zo is er voor de schenking van roerende goederen een vlak tarief van 3 of 7 % voorzien. Dat tarief kan nog verder worden teruggeschroefd naar 2 % voor de schenking van aandelen, al dan niet in volle eigendom. Het grote voordeel van deze werkwijze is de rechtszekerheid: als de schenkingsrechten betaald zijn, vallen de successierechten weg (ook bij een overlijden binnen drie jaar).

Wordt de vererving van aandelen op naam zwaar belast?

De vererving van aandelen op zichzelf hoeft geen zware fiscale dobber te zijn. Er bestaat een vrijstelling voor de vererving van (certificaten van) aandelen van familiale ondernemingen. Addertje onder het gras: u moet onder meer bewijzen dat minstens 50 % van de aandelen aan de erflater toebehoorden in de laatste drie jaar van zijn leven. Voor aandelen op naam is dat geen enkel probleem. Voor aandelen aan toonder kunnen er wel problemen rijzen, zeker wanneer jarenlang de techniek van de zogenaamde spookaandelen is toegepast. Die techniek bestaat erin om elk jaar op de algemene vergadering van aandeelhouders met zo weinig mogelijk aandelen te verschijnen en bij het overlijden van een van de aandeelhouders te beweren dat men niet weet waar de overige aandelen zijn. Dat type van vermogensplanning is even waterdicht als een paar sandalen en moeten we dan ook afraden.

Een andere dubieuze techniek die samen met de aandelen aan toonder zal verdwijnen, is het verschuiven van toonderstukken van de ouders naar de bankkluis van de kinderen (al dan niet na het overlijden van de ouder). Het zal niet langer volstaan om aan te tonen dat u eigenaar van een kluis bent of dat u de sleutel van een kluis hebt. U zult zwart op wit moeten kunnen bewijzen dat u eigenaar van de effecten bent. De rechtspreuk “bezit geldt als titel” zult u niet langer kunnen inroepen.

Is de anonimiteit van toondereffecten altijd een voordeel?

Een voordeel van aandelen aan toonder is de anonimiteit. Maar die komt de houder van de aandelen niet altijd even goed uit. Bankinstellingen vragen in het kader van de witwaswetgeving steeds vaker het bewijs van de herkomst van de aandelen alvorens ze te betrekken in bepaalde transacties (bijvoorbeeld een fusie of overdracht). Als de bezitter er toch in slaagt om zijn aandelen verkocht te krijgen, zal het niet eenvoudig zijn om de opbrengst zonder meer te laten storten op een Belgische bankrekening (zeker niet wanneer het substantiële bedragen betreft).

Bovendien zult u bij aandelen op naam makkelijker kunnen aantonen dat u voldoet aan de KMO-definitie, waarbij meer dan 50 % van de aandelen in handen van natuurlijke personen moet zijn. Een KMO is niet verplicht om pro rata temporis af te schrijven, kan genieten van de investeringsreserve, het verlaagde opklimmende tarief in de vennootschapsbelasting (van 24,25 tot 34,5 %), gunstiger tarieven inzake investeringsaftrek en het belastingkrediet. Kunt u niet aantonen dat 50 % van de aandelen in handen van natuurlijke personen is, dan kunt u niet genieten van deze voordelen.

Is er een verschil in de roerende voorheffing?

Ook in de inkomstenbelasting bestaan er interessante mogelijkheden die alleen maar openliggen voor aandelen op naam (of gedeponeerde toondereffecten). Zo bedraagt de bevrijdende roerende voorheffing op dividenduitkeringen slechts 15 % voor aandelen op naam, terwijl dat tarief bij aandelen aan toonder 25 % bedraagt.

Dit zijn de basisvoorwaarden waaraan voldaan moet worden om het verlaagde tarief in de roerende voorheffing te genieten:

de aandelen zijn vanaf hun uitgifte ofwel op naam ofwel in België in open bewaargeving gegeven;

de aandelen zijn uitgegeven vanaf 1 januari 1994;

de aandelen vertegenwoordigen maatschappelijk kapitaal;

het kapitaal stemt overeen met inbrengen in geld.

Alleen aandelen op naam of aandelen die vanaf hun emissie in open bewaargeving werden gegeven, kunnen van het tarief van 15 % gebruikmaken. De eerste drie voorwaarden zullen in de toekomst makkelijk vervuld kunnen worden, enkel de vierde modaliteit kan hier en daar nog roet in het eten gooien. Vennootschappen die inbrengen in natura (en dus niet in geld) ontvangen, vallen niet onder de gunstregel.

Didier Van Laere

De sluwe belegger bouwt zijn toonderstukken tussen nu en 2014 geleidelijk af in plaats van in één keer de volledige inhoud van zijn kluis zichtbaar te maken eind 2013.

De bevrijdende roerende voorheffing op dividenduitkeringen bedraagt slechts 15 % voor aandelen op naam, terwijl dat tarief bij aandelen aan toonder 25 % bedraagt.