Hoe infiltreren de denktanks in Europa?

Vorige week kreeg u in Trends een overzicht van de voornaamste denktanks die in Brussel op het Europese beleid proberen te wegen. Nu gaan we dieper in op de conventionele en moderne technieken die ze gebruiken om hun ideeën te slijten aan de Europese commissarissen. Zoals die denktank die voor 2003 streeft naar 100.000 gedownloade studies en documenten van hun webstek.

Rond denktanks hangt de mystiek die hoort bij logebroeders, jezuïeten, Opus Dei, CIA en andere prikkelende en geheimdoenerige instituten. Ze zijn een belangrijk instrument van influistering en sturing, maar niet het enige en waarschijnlijk ook niet het belangrijkste. In Europa blijven bijvoorbeeld de nationale parlementen, universiteiten en banken even sterke centra van gedachten en krachten.

Brussel heeft de traditionele pro-Europese denktanks zoals het European Policy Centre, dat federaal denkende Britten groepeert en voornamelijk aan netwerking doet. Een spil is Max Kohnstamm, een zeer federale Nederlander die al meedraait van bij het Verdrag van Rome en een hoge ambtenaar was. De christenen proberen hun spiritualiteit te plaatsen in de Europese hoofdstad. Aan de Renaissancelaan hebben de Dominicanen hun Europese denktank. Cafed, gelieerd aan de KU Leuven, opereert vanuit de Abdij van Park in Leuven.

De heiligen waar de libertarische denktanks voor bidden zijn Europeanen. Wat er vandaag in Brussel gebeurt met de geboorte van nieuwe denktanks is een terugkeer naar de Europese bron. Think tanks met Amerikaanse en Britse inbreng wijzen de continentale Europeanen op de Europese vaders en de Europese wortels van de vrije markt: Ludwig von Mises, Friedrich Hayek, Frédéric Bastiat, Jacques Turgot, Gustave de Molinari.

“We willen een ommekeer in Brussel”

Tim Evans van het Centre for the New Europe ( CNE) is een harde liberaal en militeert al twintig jaar bij Angelsaksische opiniemakers. “Wat er door het Europees Parlement zal gaan over vijf jaar, dat is de kern voor mij, dat wil ik beïnvloeden. De liberale opiniefabrieken arriveren op het goede moment, want de EU-politiek is een ruïne.”

Henri Lepage van het Frans-Belgische Institut Turgot en auteur van ‘Demain le Capitalisme’ nuanceert: “Aan de Franse universiteiten worden de liberale ideeën geboycot, de ommezwaai zal van de basis komen. De selectie van de docenten Economie wordt gecontroleerd door de vakbonden en die elimineren quasi systématiquement de liberalen.”

Karel Lannoo, een lid van de uitgeversfamilie, is de chief executive officer van de oudste denktank in Brussel, het Centre for European Policy Studies ( Ceps). Ook Ceps schaart zich bij de verdedigers van de markt. Lannoo: “Het gaat een vaart vandaag, Euro-Brussel bruist. Ik bezoek recepties met 200 mensen waarvan ik er drie ken en ik ben hier tien jaar. Dat is het District of Europe-effect. De talenkwestie valt weg bij het jonge talent, Engels, Frans en Nederlands worden door elkaar gebruikt. De kosmopolitische jonge Europeanen werken graag twee à drie jaar in deze internationale stad. Ze ontvangen een derde van een Londense wedde en de levensduurte is ook een derde. De Europese Unie is leerzaam en je kan er netwerken. Vlamingen zijn blasé door de nabijheid van de Europese hoofdstad, zij voelen de revolutie van de samenwerking minder scherp aan.”

De jongensachtige Amerikaan Craig Winneker van de nieuwe denktank Tech Central Station Europe ( TCS): “In Wash- ington en Brussel zitten boeiende instellingen en boeiende mensen, alle journalisten kennen elkaar. Brussel is daarenboven niet té groot en onder de politieke-Europese structuur bonst een levende stad. De concentratie van macht in Brussel groeit, maar blijft voorlopig zwakker dan de macht van Washington.”

De politiek is decadent en provinciaals, zegt de Française Cécile Philippe van het Institut Molinari. “De Franstaligen zijn hun politici beu en willen een beter leven in een vrijere omgeving. Politici, ambtenaren en hun raadgevers hebben geen oplossingen meer, zij zijn het probleem.”

Jacques Raiman, voorzitter van het Institut Turgot: “De recente opstand van de Franse burgers tegen de arrogantie van de overheidsvakbonden wijst op een verschuiving in het intellectueel-politieke klimaat in Parijs. Daar zijn wij zeer blij om en die ommekeer wil het Institut Turgot hier in Brussel mee bewerken. Het Adam Smith Institute heeft jaren woestijn achter de rug, maar nu zijn 300 voorstellen van dat liberale gezelschap opgenomen in de Britse wetgeving. Een marktrevolutie is mogelijk.”

Het Stockholm Network verzamelde, als eerste grote en publieke initiatief, in februari van dit jaar de liberale denktankcommando’s in Hotel Amigo rond het thema: ‘Is Socialism Dead?’. De driedelige pakken en de jonge mensen waren er in overvloed, de naamkaartjes zweefden door de gangen. Het Stockholm Network bindt de denktanks van centrum tot centrum-rechts via het pro-marktideaal. Een Capitalist Ball sloot het babbelfeest in de beurs. Elke week staat het Stockholm Network op het pc-scherm met een boel seminaries, debatten en teksten.

Invloed op de kabinetten van EU-commissarissen

Allemaal goed en wel, maar hoe denken die tanks de besluitvorming te kunnen beïnvloeden? “Wij beginnen invloed te hebben op de kabinetten van de Europese commissarissen,” zegt Tim Evans, directeur van het CNE. “Op onze lunches verschijnt een vijftigtal mensen. Ze horen bij ons een verschillend perspectief dan het progressieve discours dat typisch is voor de EU. In Brussel is de samenspraak tussen centralisten en een corporatistische elite te lang allesbepalend geweest. Kijk naar Duitsland en Frankrijk en de nakende veranderingen in hun sociaal-economische beleid.”

Lagere belastingen en een soepeler arbeidsmarkt voor de hele Europese Unie bepleit CNE zeer actief. Ze zijn noch voor noch tegen de EU-Conventie en hebben geen opinie over het Europese leger. Wel denken ze na over de privatisering van de defensie en de beveiliging. Evans: “CNE is liberaal en dat kan je definiëren met de steekwoorden: pro-markt, individualistisch, progressief, verdraagzaam. Het liberalisme heeft vrienden en vijanden in alle partijen. Wij strijden voor een samenleving met de vrijheid om te denken, te doen, te kopen, te zijn en te dromen.”

Wij opereren lean and mean, zegt Evans. “Onze middelen worden geïnvesteerd in ideeën, debatten en internetpublicaties. Vandaag komen we eenmaal om de 2,5 dagen in de internationale media. Gezondheid en groen zijn nu onze prioriteit.”

Evans is belezen en citeert Hayek, Von Mises, Michael Bakoenin, Robert Owen en de schrijvers van de Amerikaanse individualistische traditie, Benjamin Tucker en Josiah Warren. Hij is doctor van de London School of Economics en in zijn boek ‘Conservative Radicalism’, over de sociologie van de jonge conservatieven, schrijft hij: “De conservatieven zweren traditioneel op het gezag van de religie, het instinct en het communautarisme, terwijl de libertariërs hun loyaliteit ankeren in de realiteit, de reden, de mensheid en het anarcho-kapitalisme. Dat leidt voor de libertariërs tot het beklemtonen van de politiek en het rationele eigenbelang. De Young Conservatives zijn libertariërs en dat is een breuk met de traditie van de Tories. Dit doorbreekt eveneens de traditionele links-rechts tegenstelling.”

De Duitser Hardy Bouillon is onderzoeksdirecteur van CNE; Stephen Pollard (ex-research director van de Fabian Society, een linkse denkgroep) is senior fellow en leidt de cel gezondheidsbeleid; Richard Miniter, senior fellow, is ex-rubriekchef Business Europe van The Wall Street Journal Europe; Luuk van Middelaar, visiting fellow, is de Nederlandse auteur van het onovertroffen boek Politicide (over de moord op de politiek in de Franse filosofie), kabinetsmedewerker van EU-commissaris Frits Bolkestein en studax van het Centre Raymond Aron in Parijs. In de academische raad zetelen onder meer de Vlaamse hoogleraren Boudewijn Bouckaert, Marcel van Meer- haeghe en Frank Van Dun naast de oudgedienden van de Europese pro-marktbeweging Pascal Salin, Lord Harris of Highcross, Arthur Seldon, Vaclav Klaus, Antonio Martino.

Tim Evans: “CNE aanvaardt nooit geld van politici, partijen of regeringen en werft fondsen in Europa en de VS. Het farmabedrijf Pfizer, dat een traditie heeft van steun aan denktanks, levert ons een bescheiden bijdrage.” CNE streeft in 2003 naar 100.000 gedownloade studies en documenten van zijn webstek.

Gratis cd-roms, lezingen en sapjes

TCS Europe weet hoe het EU-bonzen moet verschalken. In april begonnen de Hayek Lectures. Voor de eerste lezing waren twintig deelnemers verwacht, het werden er vijftig die rond de fontein van het Internationaal Perscentrum broodjes en sinaasappelsapjes wegduwden. EU-commissaris Frits Bolkestein nam deel aan de discussie. De inleider was de Nederlandse econoom Hans Labohm, een marktprofeet die fellow is van het Instituut Clingendael in Den Haag, een onderzoekscentrum van de Nederlandse regering. Labohm prees de veertiende-eeuwse Arabier Ibn Khaldun en zijn ideeën over de opkomst en ondergang van naties zoals Mancur Olson en Paul Kennedy die beschreven. Ibn Khaldun ontwierp een Laffer Curve, wat Labohm aanspoorde tot een pleidooi voor meer prikkels in de economie: it is the incentive structure, stupid.

Margo Thorning van de International Council for Capital Formation leidde op 19 mei de Hayek-lezing over het thema: ‘Kunnen we de broeikasgassen verminderen zonder de concurrentiepositie van de Europese Unie te schaden?’. Tech Central Station distribueert een gratis cd-rom over het broeikaseffect, waarin James Glasman wetenschappers interviewt die Greenpeace en andere alarmisten op de schop nemen. Op 11 juni debatteerden de Keniaanse plattelandsexpert James Shikwati en de Amerikaanse handelsattaché bij de EU, Chris Wilson, bij TCS Europe over de vraag: ‘Kan de wetenschap de honger stillen? Waarom geen biotechoogsten in Afrika?’

TCS ontstond in de jaren negentig als een talkshow over technopolitiek van de Public Broadcasting System in de VS. Parallel met het tv-programma groeide een webstek voor opinievorming over milieu, biotechnologie en defensie. Craig Winneker: “Wij zijn een ruilsysteem voor opinies en hebben oriënteringen zonder dogmatisme. We proberen wel in Europa aan te tonen dat vrije markt geen vies woord is.”

In 2002 begon de Europese webstek. Die start is gekoppeld aan de gastvrijheid van twee bladen van The Economist Group: Roll Call, een blad voor Amerikaanse congresleden, en European Voice, een zusterblad voor de eurocraten. Winneker: “Ik kende James Glasman persoonlijk. Er was een internationale markt voor ideeën over hightech en markt en er bestond voordien niks van dezelfde kwaliteit en continuïteit. Dus ik was happy om aan boord te gaan in Brussel.” Winneker is oud-journalist.

Welkom op ‘Les Déjeuners du Sablon’

Het internet en cd-roms zijn aan het Institut Turgot nog niet besteed. Jacques Raiman inviteert experts, eurocraten, journalisten, intellectuelen op Les Déjeuners du Sablon. De twintig genodigden eten van het buffet, luisteren en wisselen speldenprikken uit met bijvoorbeeld Hayek-kenner Philippe Nemo, professor Pascal Salin en Daniel Doron, econoom, lid van de Mont Pelerin Society, schrijver van ingezonden stukken in Reason, The Wall Street Journal en Weekly Standard en stichter van de Israëlische denktank Israel Center for Social and Economic Progress.

Raiman: “Brussel is een Europees invloedscentrum en Henri Lepage en ik willen dicht bij de Europese Unie de strijd voeren voor een liberaler continent. We zoeken contacten in Vlaanderen en knopen relaties aan met bestuursleden van de Mouvement Réformateur.”

Lepage kent premier Guy Verhofstadt ( VLD) persoonlijk door de Parijse contacten die de Gentse hoogleraar en libertariër Boudewijn Bouckaert organiseerde voor de jonge liberaal. Lepage kijkt ontgoocheld naar de resultaten van Verhofstadt I.

Het Institut Turgot is trots op zijn Franse kleuren, want vergeet niet, zegt Raiman, dat de vader van het liberalisme, Adam Smith, werd geïnspireerd door Jacques Turgot. De Franse econoom (1727-1781) was algemeen inspecteur van de staatsfinanciën en werd hervormer in de regering- Maurepas (1774). Hij schafte monopolies af, verlaagde de staatsschuld en herstelde de vrije graanhandel, tot woede van de speculanten. Bestuurders en leden van het Institut Turgot zijn Lord Harris, stichter van het Institute of Economic Affairs, Garry Becker, Nobelprijswinnaar economie in 1992, en Claude Bébéar, voorzitter van de verzekeringsgroep Axa.

In de lente van 2004 publiceert het Institut Turgot een eerste pamflet, ‘De gezondheidspolitiek in Frankrijk en België’. Raiman: “Frankrijk mist een pagina met vrije tribunes zoals de The Wall Street Journal. De Franse 35-urenweek miskent de elementaire wetten van de economie. Geen wonder dat het land slechts moeizaam zijn neergang en verarming kan stoppen.”

Acht veiligheidsagenten in de kelder

In 2002 publiceerde Ceps acht paperbacks, negentien policy briefs, tien working documents en vier research reports. Het aantal unieke bezoekers van de webstek klom van 9000 naar 20.000 per maand in 2002. Toch is Karel Lannoo misnoegd: “De Belgen irriteren mij, de Belgische bedrijven weten amper wat we doen. Fiscaal is steun aan de denktanks weliswaar moeilijk voor hen, maar toch is deze laksheid pijnlijk.”

Lannoo spreekt te midden van schilderijen van de sovjetrealistische school: schone lijven, koene ogen, smachtende armen naar het Utopia van “allen worden broeders”. Het was Michael Emerson, de Britse oud-EU-ambassadeur in Rusland en fellow van Ceps, die deze marxistische pronkstukken naar het Koningsplein sleurde. Kort voor het gesprek was de Britse minister van Buitenlandse Zaken, Jack Straw, op bezoek en zaten acht veiligheidsagenten in de kelder van Ceps. Lannoo: “We hebben vier ministers van Buitenlandse Zaken na elkaar ontvangen. Ceps wordt een belangrijke tribune in Brussel.”

Ceps schreef een stappenplan voor Cyprus met het Belgische federale samenlevingsmodel als input. Lannoo: “De Verenigde Naties kwam voor overleg naar Ceps. Ons Balkanplan van 1999 werd een van de bekendste teksten die we schreven.” De denktank wierp zich onder Lannoo in de internationale betalingsprocedures à la Clearstream en had daarbij invloed. Daniel Gros publiceert met weerklank over de lage productiviteit van de EU. Lannoo: “De politici ontwijken de kern van de lage productiviteit, dat zijn de zwakke prikkels om te werken.”

Lachwekkende bureaucratie

De concurrentiepolitiek, de gezondheidszorg, het pensioenvraagstuk en het onderwijs zijn de belangrijkste aandachtspunten voor het Institut Molinari. “Frankrijk is er beroerd aan toe. De hoge belastingen, de lachwekkende staatsbureaucratie en het staatsgestuurde culturele protectionisme moeten weg,” pleit Cécile Philippe. Zij is een generatiegenote van de 21-jarige Sabine Herold. De organisatie Liberté, j’écris ton nom van Herold telt duizenden leden en was de organisator van het volksverzet tegen de stakende Franse vakbonden.

De aardappelkist waar Philippe op staat, is het Institut Molinari en zij startte met haar spaarcenten en een vriendengift. “Het eerste jaar zullen we weinig verwezenlijken, maar over vijf, zes jaar zal Molinari mee de wereld veranderen,” lacht Philippe.

Frans Crols

“Wij beginnen invloed te hebben op de kabinetten van de Europese commissarissen.”

“300 voorstellen van het Adam Smith Institute zijn opgenomen in de Britse wetgeving.”