HOE DOET NEDERLAND HET ?

Op het begrotingsconclaaf schudde het kernkabinet vorig weekend nieuwe maatregelen uit de mouw om de werkgelegenheid te bevorderen. De bestaande 23 formules van lastenverlagingen goed voor een kostprijs van 54 miljard frank blijken onvoldoende. Binnenkort komen er extra experimenten met een 32-urige werkweek en zullen langdurig werklozen (meer dan vijf jaar) geactiveerd worden. Zo wil Miet Smet, minister van Arbeid, zo’n 84.000 jobs voor laaggekwalificeerden creëren door het geld van hun uitkeringen te gebruiken om de loonlast te verminderen bij aanwerving in het privé-circuit.

De roomsrode coalitie trekt de Nederlandse kaart van arbeidsduurvermindering gekoppeld aan loonkostenverlaging. De ploeg van premier Jean-Luc Dehaene kijkt met bewonderende blikken naar het Holländische Wirtschaftswunder of Dutch Miracle gemeenzaam het Poldermodel genoemd waar officieel slechts 400.000 mensen werkloos zijn (op een actieve bevolking van zes miljoen personen) en elk jaar zo’n 100.000 nieuwe arbeidsplaatsen bijkomen. Maar wat is nu de geheime formule van dit Nederlandse model ? We vroegen het aan Simon van de Pol, beleidsmedewerker van de Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) en lid van de Sociaal Economische Raad (SER), afdeling arbeidsmarkt.

SIMON VAN DE POL. Vanaf ’82 bestrijden de Nederlandse overheid, werkgevers en werknemers samen de werkloosheid door middel van een loonmatiging (uitgezonderd de indexering) in combinatie met arbeidstijdverkorting. Dit principe van werk boven inkomen staat gestipuleerd in het Akkoord van Wassenaar ondertekend door de huidige premier, toenmalig FNV-voorzitter Wim Kok en levert jaarlijks 100.000 arbeidsplaatsen op. Thans zitten we overal op een werkweek van maximaal 38 uren. Heel de overheidssector en 40 % van de industrie doen zelfs maar 36 uren. Vóór de eeuwwisseling moet dit systeem veralgemeend worden. Daarna volgt een discussie over een 32-urige werkweek. De concrete invulling blijft voor iedere onderneming vrij. Sommige sectoren, zoals de bankwereld, geven de voorkeur aan een vierdaagse werkweek.

Wat het andere aspect betreft, de loonmatiging : sinds vorig decennium voert Nederland een terughoudend loonbeleid. De afgelopen 13 jaar zijn onze arbeidskosten per eenheid product met ruim één procent gedaald, tegenover een stijging van 30 % in Frankrijk en 40 % in Duitsland. In die periode nam de loonsom per werknemer met amper 30 % toe. Daartegenover staat een stijging van de werkgelegenheid met 21 %, respectievelijk tien- en viermaal zoveel als in Frankrijk en Duitsland.

Hoe wordt de “zaligmakende” arbeidsherverdeling bij jullie gerealiseerd ?

Naast de structurele arbeidstijdverkorting voert Nederland ook een beleid van vrijwillige arbeidstijdverkorting. Zo promoten wij de deeltijdse arbeid. Part-time scoort vooral goed bij de jongeren, meer bepaald vanaf de middengeschoolden. Bij de overheid werkt de helft van de ambtenaren onder de 30 jaar reeds halftijds.

Dat komt omdat kinderopvang in ons land zo ontzettend duur is : ongeveer 220.000 frank per kind per jaar. Als elke partner van een koppel dan respectievelijk drie en vier dagen werkt, hoeven ze nog maar twee dagen per week te overbruggen. Dit systeem is financieel voordelig (kosten/baten) zo val je minder vlug in de hoogste belastingschijf en laat voldoende ruimte voor kroost en hobby’s. Laaggeschoolde werknemers daarentegen geven de voorkeur aan een voltijdse baan, omdat zij anders te weinig per maand verdienen om rond te komen.

Hoewel de politici het niet met zoveel woorden willen zeggen, ziet de meerderheid de vrouw toch liever aan de haard. Door kinderopvang slechts een weinig te subsidiëren en de uitgave fiscaal niet aftrekbaar te maken, stimuleer je onrechtstreeks het deeltijds werken, wat in de praktijk dus op een effectieve arbeidsherverdeling neerkomt.

Creëren de banenplannen geen nepstatuten, waarbij vaste tewerkstelling stelselmatig vervangen wordt door tijdelijke contracten aan lagere lonen ?

Wij kennen een scala van tewerkstellingsmaatregelen voor langdurig werklozen (meer dan één jaar). Telkens gaat het om verplichte tewerkstelling, meestal met een beloning gelijk aan de werkloosheidsuitkering voor een 32-urige arbeidsweek tegen het minimumtarief (Melkert-banen). In totaal vallen zo’n 107.000 mensen onder dit regime. Dat kost de overheid 59 miljard frank per jaar, geld dat anders aan uitkeringen zou zijn betaald.

Sommige mensen zitten al een half decennium lang in dergelijk statuut, zonder dat ze over hun loon mogen onderhandelen. Deze bedragen liggen op voorhand vast en houden geen rekening met de functie die ze uitoefenen. Dat is fundamenteel fout. Zo crëer je agressie bij een grote groep van mensen, die gebukt gaan onder het stigma van de liefdadigheid. Bovendien komen hun vergoedingen niet boven het bijstandsniveau, waardoor het gevaar voor armoede toeneemt. Daarom pleiten wij voor loon naar functie en een bruto-basissubsidie van bijvoorbeeld 700.000 frank. Indien de betrokken job meer waard is, moet de werkgever maar zelf het saldo ophoesten. Lineaire vergoedingen voor Melkert-banen zijn een aantasting van het recht op vrije loononderhandeling. Indien de wet niet aangepast wordt, gaan wij klacht indienen bij de Internationale Verdragsorganisatie in Genève.

Voor de ontslagen werknemers van Renault Vilvoorde is de interne markt de grote boeman. Hoe staat u tegenover de Europese eenmaking ?

De Nederlandse vakbeweging is overtuigd Europeaan. Ondanks het groeiend ongenoegen zal het FNV altijd de euro blijven verdedigen. Wel pleiten wij voor een meer geprofileerde sociale dimensie. Het welslagen van het Europees integratieproces wordt immers bepaald door de arbeidsverhoudingen. Als die goed zijn, profiteert iedereen van een eengemaakt Europa. Daarom moet dringend werk worden gemaakt van een sociaal luik in het Verdrag van Maastricht.

ERIC POMPEN

SIMON VAN DE POL (FEDERATIE NEDERLANDSE VAKBEWEGING) Lineaire vergoedingen voor Melkert-banen zijn een aantasting van het recht op vrije loononderhandeling.