De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
reacties: marc.buelens@trends.be
We nemen dagelijks beslissingen. En soms trachten we daarbij wel eens rationeel te zijn. Dan trachten we goed vast te leggen wat we willen, zoeken we zo veel mogelijk opties, vergelijken we elke optie met ons doel en kunnen we verstandig kiezen. We zoeken een auto en die moet vooral zuinig en veilig zijn. We gaan kijken bij wel vijftien garages en eindigen met de auto die én zuinig én veilig is.
Zo zou dat in theorie moeten lopen. We weten natuurlijk al langer dat we in de praktijk liever eerst kiezen (toch wel knap, die nieuwe Peugeot) en dan achteraf onze criteria wat gaan aanpassen (ah neen, geen Japanse auto, we moeten de Europese economie steunen). We zijn niet zozeer meesters in rationaliteit, dan wel meesters in rationalisering, de uitleg achteraf van een beslissing die we vrij impulsief hebben genomen.
Onze belangrijkste beslissingen nemen we vaak van achter naar voor. We worden eerst verliefd en pas later, soms heel veel later, dringt de werkelijkheid tot ons door. Liefde maakt blind. Letterlijk blijkbaar, want onderzoek zou hebben aangetoond dat positieve emoties in onze hersenen het kritisch denken ondermijnen. Dit hoeft niet echt te verwonderen, want criticasters zijn zelden positieve, warme, vriendelijke mensen, maar eerder wat chagrijnige, norse wezens.
Voorts denken we natuurlijk: hoe meer keuze, hoe beter. Hoe meer, hoe liever. Maar is dat wel zo? Kunnen we niet te veel keuze hebben? Bij kinderen zien we dit vrij snel. Geef ze te veel snoepgoed om uit te kiezen, te veel strips om te lezen, te veel speelgoed en… ze worden ongelukkig. Ze kunnen niet langer genieten van wat ze wel krijgen, ze onderbreken de ene strip om vlug de andere te beginnen, en hoe meer speelgoed, hoe meer verveling. Zou dat ook voor volwassenen gelden? Zijn we als een kind in een snoepgoedwinkel? Verlamd door de keuze? Blijkbaar wel.
Aan keuze alleszins geen gebrek. Reflecteer even over een dagje in shopaholic land. U gaat naar de supermarkt en wenst wat gezonder te eten. Tientallen soorten yoghurt, gezondheidsdrankjes of zachte kaasjes, allemaal met alle soorten fruit en alle soorten combinaties van fruit. Vervolgens gaat u een tijdschrift kopen. In een gespecialiseerde winkel vindt u er al snel duizend verschillende. Even tv-kijken, keuze uit dertig kanalen. Er is weer niets op tv! Dan maar een dvd huren. Opnieuw keuze uit meer dan duizend.
Dit is allemaal slecht nieuws! Onderzoek heeft immers aangetoond dat onze tevredenheid met onze finale keuze maximaal is als we kunnen kiezen tussen al die smaken, tijdschriften of tv-programma’s (niemand snakt naar oorlogsomstandigheden of communistisch Rusland), maar als die keuze niet al te overweldigend is. Het optimum lijkt zo ergens rond de zeven te liggen.
Dat hoeft ons niet te verwonderen, want zeven is vaak de hoeveelheid informatie die we in één keer in ons kort geheugen kunnen plaatsen. Dat overzien we nog min of meer. Geef ons meer keuzemogelijkheden en we krijgen beslissingsangst. We kennen immers allemaal het fenomeen van spijt-na-de-beslissing. Hoe kon ik toch zo dom geweest zijn? Hoe meer keuzemogelijkheden, hoe meer we gaan beseffen dat we misschien niet ‘het beste’ hebben genomen. Hoe meer alternatieven, hoe hoger we de lat voor onszelf leggen. Uit al die mogelijkheden moet er toch wel eentje zijn dat maximaal aan onze wensen tegemoetkomt.
Die video moet én wat spannend zijn, maar niet te spannend, en wat romantisch, en prachtige beelden hebben, en knappe muziek, en het script moet origineel zijn. Na een kwartier zoeken, beseffen we dat we nog niet hard genoeg gezocht hebben, want er is altijd wat belangrijks te kort: te spannend, niet echt romantisch, onbekende regisseur, flauwe foto’s enzovoort.
Vergelijk even met een meer menselijke beslissingsstrategie. Een goede vriend zegt: “die film moet je zeker zien, die zal je echt bevallen. En met prachtige muziek, vooral naar het eind toe. Een romantisch koppel in Toronto, echt origineel. Ik verklap je verder niet waarover het gaat, want dat zal de pret bederven.” Op zo’n advies hoeven we alleen ja of neen te zeggen. We hebben heel weinig informatie, maar toch veroorzaakt zo’n beslissing veel minder stress dan ons bezoekje aan de videotheek. En vooral vreemd: als we die film dan gezien hebben, zijn we meer tevreden als we de raad van de vriend hebben gevolgd dan als we hem gekozen hebben uit duizend andere. Want in het laatste geval blijft nog steeds de twijfel: niet slecht, maar is er nu echt niets beter?
Beste lezer, u weet dus nu hoe u maximaal plezier uit deze Trends kunt halen. U moet immers wekelijks kiezen tussen de tientallen boeiende, degelijke en originele artikels? Want u hebt helaas geen tijd om ze allemaal te lezen.
Ik kan u alleen een ‘best practice’ aanraden. Duizenden Trends-lezers volgen een eenvoudige keuzestrategie. Ze beginnen achteraan, op zoek naar een titel met ‘scherp’ in. Vervolgens bladeren ze naar de pagina met foto’s van recepties, vooral als de Trends-fotograaf in hun buurt is geweest. Zodra ze iets scherps hebben gelezen, en een bekend gezicht op de foto hebben herkend, verschijnt er een beate glimlach op hun lippen. Ook deze Trends-week kan al weer niet stuk.
Nooit meer spijt-na-de-Trendsbeslissing!
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier