Het theater rond Bretton Woods II

President Bush roept op 15 november een wereldtop bijeen om lessen te trekken uit de financiële crisis. De Europese leiders dromen van een nieuwe financiële orde, getiteld Bretton Woods II.

Wat hield Bretton Woods I in?

In het Amerikaanse stadje Bretton Woods kwamen in 1944 de wereldleiders tot een akkoord om hun munten te koppelen aan de dollar en de dollar te koppelen aan de goudprijs. De bedoeling was om de vernietigende spiraal van protectionisme en competitieve devaluaties te breken. Die lagen immers mee aan de basis van de Grote Depressie in de jaren dertig. Het IMF (als toezichthouder en verschaffer van kredieten aan landen met moeilijkheden), de Wereldbank (als investerings- en ontwikkelingsbank) en later ook de Wereld-handelsorganisatie, werden opgericht om dat systeem van vaste wisselkoersen in goede banen te leiden.

De relatief lage wisselkoers waartegen de Europese landen in het systeem stapten, liet hen toe om na de Tweede Wereldoorlog via een exportgeleide groeistrategie – met de VS als belangrijkste klant – een snelle en voorspoedige wederopbouw te realiseren. De dollar werd de spil en reservemunt van de wereldeconomie.

Een systeem van vaste wisselkoersen vraagt van de deelnemende landen echter de nodige financiële discipline. Uitgerekend de VS kon die discipline niet meer opbrengen, en misbruikte zijn dollarhegemonie om onder meer de oorlog in Vietnam te financieren. Andere landen vertrouwden de dollar niet meer, en ruilden steeds meer hun dollars in tegen goud. Toen president Richard Nixon in 1971 de inwisselbaarheid van dollars in goud afschafte, was Bretton Woods dood en begraven en schakelde de wereld over op een systeem van vlottende wisselkoersen.

Willen de Europese leiders een nieuwe versie van het oude Bretton Woods?

Neen. Het lijkt erop dat Sarkozy & co zelf niet goed weten wat ze willen. Ze spreken over een nieuwe finan-ciële orde als reactie op de finan-ciële crisis, met vooral aandacht voor een globaler toezicht op de finan-ciële markten. Mogelijk willen ze ook een ruimere inbreng van het eurogebied en de groeilanden om de dominante rol van de VS en de dollar in het globale financiële systeem af te bouwen. Vooral het door de VS gedomineerde IMF is nog maar weinig geloofwaardig. De VS bijvoorbeeld voeren nu, terecht, een totaal ander crisisbeleid dan wat het IMF de voorbije jaren voorschreef aan landen in crisis.

Kroonde Bretton Woods I de VS en de dollar dus tot koningen van de financiële wereld, dan zou Bretton Woods II die koningen van hun troon moeten stoten. Dat zou een cynische demarche zijn van de Europese leiders. Bovendien: om de globale economische onevenwichten te herstellen zijn eerder vlottende wisselkoersen nodig.

Ligt Bretton Woods II al op sterven?

Weten de Europese leiders dan niet dat de voorbije jaren al een soort van Bretton Woods II bestond, dat dit systeem al op sterven ligt, en mee de basis legde van de financiële crisis? Heel wat groeilanden hebben de voorbije jaren hun munten gekoppeld aan de dollar, tegen een politiek geïnspireerde lage wisselkoers om via export hun economie uit te bouwen.

In dat ‘Bretton Woods II’ namen de groeilanden dus de plaats in die Europa bekleedde in Bretton Woods I, al is dat deze keer nooit formeel op papier gezet, en is de dollar niet meer gekoppeld aan het goud. Maar de resultaten zijn gelijklopend: een groot tekort op de lopende rekening in de VS, en een tanend vertrouwen in de dollar. En opnieuw ging het mis in de VS. Deze keer werd de toevloed van kapitaal uit de groeilanden onverstandig belegd in rommelkredieten.

Is een nieuw Bretton Woods realistisch?

Niet meteen. Zonder jarenlang gedegen voorbereiden heeft geen enkele internationale conferentie kans op slagen gehad. Aan Bretton Woods gingen vier jaar voorbereiding vooraf. De wereldleiders kwamen in 1944 bij manier van spreken enkel nog samen om hun handtekening te plaatsen en te glimlachen voor de foto. Vandaag is er een consensus om een herhaling van de crisis te voorkomen, maar nog geen consensus hoe. Dat zal veel tijd vragen. In het beste geval worden de kiemen gezaaid van een globaal financieel toezicht, en misschien van een globale munt, een centrale bank en heel misschien van een globale regering. Maar de kans dat een en ander snel in een nieuw Bretton Woodsakkoord wordt gegoten is klein.

(T)

Door Daan Killemaes