Het probleem blijft de administratie

In zijn drang om lid te worden van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) heeft China opzienbarende toegevingen gedaan betreffende de toegang tot zijn markt. Die toegevingen maken het alvast moeilijker voor al degenen die blijven beweren dat China een protectionistische staat is. Toch blijft China’s achillespees bij de geleidelijk groeiende toetredingsovereenkomst tot de WTO de erg beperkte aansporing tot transparantie in de administratieve en juridische verwerking. Daardoor zijn buitenlandse investeerders er niet zeker van dat ze de vruchten van de rechtsregels zullen kunnen plukken.

China’s wettelijk en administratief systeem zit nog steeds in een primitief stadium. Daardoor maken sommige bedachtzame voorstanders van een Chinees lidmaatschap van de WTO zich stilaan zorgen. En stuit de overeenkomst tussen China en Amerika aangaande zijn permanente status van normale handelspartner (op dit moment door het Amerikaanse parlement behandeld) op zware tegenstand.

Toch is de uiteindelijk te volgen koers duidelijk: China moet worden gedwongen om een rechtvaardig en doeltreffend juridisch en administratief systeem uit te bouwen.

Wet en beleid.

Hoewel China een enorme vooruitgang heeft geboekt sinds zijn hervormingen eind jaren zeventig, zal de uitbouw van een modern juridisch en administratief systeem ongelijkmatig gebeuren en lang duren. Een traditie wil dat de wet ondergeschikt is aan het beleid. De wet wordt aangewend om de doelstellingen van de staat na te streven. Even belangrijk is dat zowel de traditionele Chinese wetgeving als de communistische wetten voorrang geven aan collectivistische normen. Die vereisen dat contracten en eigendomsrechten onderworpen zijn aan politieke factoren.

In dat verband wordt de beleidsvorming van de overheid gekenmerkt door een cultuur van gedeelde verantwoordelijkheid (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht), die helemaal losstaat van Montesquieus theorie van de scheiding der machten. Bijgevolg moeten de Chinese rechtbanken zich bij de interpretatie en toepassing van wetten en procedures nog steeds wenden tot commissies, ministeries, politieke comités…

Ten slotte gaat de hervorming van de markt gepaard met decentralisatie en, ironisch genoeg, met een groeiende macht van de regionale en plaatselijke bureaucraten om de administratieve en juridische richtlijnen van Beijing te dwarsbomen. Premier Zhu Rongji heeft er al vaker over geklaagd dat “de weerstand tegen principes, beleidslijnen en maatregelen van de centrale overheid” sterk en niet-aflatend is.

Protocol.

In het licht van die omstandigheden zou het protocol voor de Chinese toetreding tot de WTO moeten worden aangewend als een middel om de inspanningen van de Chinese hervormers te ondersteunen. Die pleiten onder meer voor minimumnormen inzake rechtspraak en het recht om met een advocaat voor de rechtbank te verschijnen. Tegelijk wordt de roep luider naar nieuwe investeringsreglementen, de invoering van normen voor de bewijsvoering en de verplichting snel tot juridische en administratieve uitspraken te komen. Dat alles vergezeld van een bespreking van de redenen die achter een beslissing schuilgaan en van verwijzingen naar de Chinese rechtspraak en de regels van de WTO. Deze laatste voorziening is belangrijk, omdat normatieve documenten, geheime administratieve directieven die nog dateren van voor de hervormingen, nog heel wat overheidshandelingen bepalen.

Opdat het juridisch systeem zou worden gezien als onpartijdig en fair, moeten de betrokken partijen in rechts- en administratieve zaken de garantie krijgen dat beslissingen enkel en alleen getroffen worden op basis van openbare wetten en reglementen. Bovendien zou het protocol moeten voortbouwen op acties die al door China zijn ondernomen om een efficiënter rechtssysteem te ontwikkelen via de oprichting van gespecialiseerde rechtbanken om ingewikkelde economische zaken te behandelen. Op het vlak van intellectuele eigendom zijn er op dit ogenblik in China bijvoorbeeld twintig gespecialiseerde rechtbanken die moeilijke copyright-, octrooi- en merknaamzaken behandelen. Het protocol zou ook moeten voorzien in de oprichting, binnen het bestaande kader van de volksrechtbanken, van een apart juridisch netwerk voor de behandeling van geschillen aangaande buitenlandse handel en investeringen. Zulke rechtbanken hebben twee functies: modellen creëren voor de juridische hervorming binnen het bredere Chinese rechtssysteem, en een fundering bieden voor de samenstelling van een kader van juridische experts die bedreven zijn in de regels en procedures van de WTO.

Twee decennia.

In de twee decennia dat China nu al jaagt op lidmaatschap van de WTO, is het handelssysteem grondig veranderd en zijn er regelgevingskwesties op de voorgrond geschoven die een zeer gesofisticeerd en efficiënt juridisch en administratief systeem noodzakelijk maken. Administratieve en juridische hervormingen in China aanbevelen, zal zowel de WTO beschermen als China op het rechte pad naar hervormingen houden. Belangrijker wellicht dan dat is dat het een bijdrage zou leveren om de stemmen te doen verstommen van degenen die ten onrechte geloven dat het in het nationaal belang van de Verenigde Staten is China buiten de WTO te houden.

claude e. barfield