Het ontslag van de componist

Redactie Trends

19-02-1998, 00:00 Bijgewerkt op: 20-07-2022, 07:34

“Van Schönberg tot het ontslag van de componist”: het Antwerpse cultuurhuis Monty kleurt met zes Vlaamse ensembles het panorama van de 20ste-eeuwse klassieke muziek in.

De Oostenrijker Arnold Schönberg was de held – of de boosdoener, kiest u zelf maar – die in de eerste decennia van deze eeuw de westerse klassieke muziek loswrikte uit de tonaliteit waarvan ze sinds de late negentiende eeuw de grenzen was beginnen aftasten. Zijn consequente experiment van de atonaliteit en de latere twaalftoonsmuziek werd een referentie voor zowat iedereen die na hem nog componeerde. De Amerikaan John Cage, ooit leerling van Schönberg, was in de jaren vijftig en zestig misschien de radicaalste van allen; hij liet het toeval de partituur bepalen: het opgooien van munten bij het componeren om de volgende noot te bepalen, het aanzetten van willekeurige radiozenders tijdens de uitvoering van een stuk, of nog, het “zwijgen” van de instrumenten en de uitvoerders om zo de toevallige geluiden in en buiten de concertzaal op de voorgrond te laten treden. Daarmee signeerde Cage “het ontslag van de componist”.

Het Antwerpse cultuurhuis Monty wil in een vierdaags festival laten horen dat er buiten die twee ijkpunten, buiten het serialisme dat op Schönberg voortbouwde en de aleatoriek waarin Cage uitblonk, nog veel meer boeiende stromingen en figuren de muziek van deze bijna afgelopen eeuw inkleurden. De concertreeks opent op 20 februari met de compositie “13” van John Cage, en wordt op 23 februari met datzelfde werk ook afgesloten. Dertien verschillende uitvoerders, pas de avond zelf aangeduid, spelen het werk op die twee data. Daartussenin laten zes Vlaamse ensembles hun eigen muzikale reis doorheen de voorbije tien decennia horen. Het Ictus-gezelschap speelt in gespreide slagorde: eerst het pianotrio Prae-senz van Helmut Oehring, die muzikale collages maakt en daar eigenzinnige elektronica in binnensmokkelt, dan een Klarinetkwintet van Magnus Lindberg, zowat de vaakst gespeelde jonge componist in Europa, en tot slot een Duo voor violen van de Vlaming Bart Vanhecke, groot bewonderaar van Schönberg en Pierre Boulez. Het Prometheus-ensemble (met bekende muzikale Vlamingen als Etienne Siebens en Roel Dieltiens) legt via Stravinsky, Schönberg en Prokofiev het sterkst de link met de vroege 20ste eeuw. Champ d’Action brengt werk van z’n oprichter Serge Verstockt, van wijlen Karel Goeyvaerts (door deze musici zowat als geestelijke vader beschouwd) en van Richard Barret, dit jaar de “huiscomponist” van het gezelschap. Oxalys zet het Klarinetkwintet van Wim Henderickx naast dat van Kristoph Penderecki, en voegt er Heitor Villa-Lobos en Edison Denisow aan toe. Met Spectra en Q-O2 tenslotte vallen twee voorlopig nog minder gekende gezelschappen te ontdekken, in werk van onder meer Maurizio Kagel en György Kurtag.