Het Midden-Oosten toegelicht

Met dertig jaar als correspondent in het Midden-Oosten voor NRC Handelsblad op de teller, kan Carolien Roelants op een enorme terreinkennis terugvallen. Die draagt ze met het boek Dwars door het Midden-Oosten aan een zo breed mogelijk publiek over. De publicatie is helder, bevattelijk, leerrijk en didactisch. Journaliste Roelants benadrukt wat het boek niet is: een encyclopedie over de regio. Ze streeft geen volledigheid na.

Wel pakt ze uit met een leidraad die de lezer een richting moet geven in de complexiteit en de schijnbare onoverzichtelijkheid van de regio. Vraag eens aan een passant op straat of die het verschil kent tussen soennieten en sjiieten? En of die weet dat er in Jemen een war by proxy wordt uitgevochten tussen de Saudi’s en Iran? En dat Palestina eigenlijk vooral wordt gebruikt door Arabische landen om druk te zetten op Israël? Roelants’ benadering van het Midden-Oosten wordt in goed afgelijnde hoofdstukken gegoten. De machtsontwikkeling in Saudi-Arabië, Iran, Syrië enzovoort.

Ze sluit af met een hoofdstuk gewijd aan de positie van de vrouw in het Midden-Oosten, ook al kan die sterk verschillen van land tot land. Er is het gemediatiseerde voorbeeld van Saudi-Arabië waar vrouwen sinds kort mogen autorijden, maar minder bekend zijn de vrouwenrechten die al in het Tunesië van de jaren zestig onder president Bourguiba sterk werden uitgebreid.

Roelants geeft ook haar eigen mening. IS, zo denkt ze (“maar dit is pure speculatie”), zou nog bestaan als het zich niet zo expansionistisch had opgesteld. Men had een gebied gekregen, een soort tweede Saudi-Arabië, dat meedogenloos zou worden geïslamiseerd. Maar grenzen werden verlegd en “iedereen huiverde bij het idee van de kalief in Damascus, laat staan in Bagdad”. Ze ziet de toekomst somber in. Het tromgeroffel over de overwinning op IS klinkt misschien melodieus, de ideeën blijven en een pak strijders lopen nog altijd vrij rond. Roelants verwijst ook naar het prominente Jane’s Intelligence Review dat waarschuwt voor een terugkeer van IS. Bovendien slabakt de heropbouw van Syrië, om niet te zeggen dat die er gewoonweg niet is. Assad zit misschien weer in het zadel, geld om de reconstructie te financieren heeft hij niet. Ook dat kan een factor worden die IS in de hand werkt.