HET LOON DAT ZE VERDIENEN

De lerares wiskunde verdient hetzelfde loon als de gymleraar. Ze wordt elke dag gebeld door een softwarebedrijf met een aantrekkelijk aanbod. Dat kan ze niet weigeren. Nu krijgen de kinderen wiskunde van de gymleraar. De kinderen komen tekort, het schoolbestuur is gefrustreerd en de ouders zijn diep ongelukkig. Dit is de situatie op veel Amerikaanse scholen. Soms veroorzaken gelijke lonen grote ellende. Vaak zijn loonverschillen echt nodig.

REL.

Deze dagen heeft Nederland een rel over loonverschillen. Er moest tot in de hoogste regionen van het land worden onderhandeld voor de vrede werd gesloten.

De Volkskrant had berekend dat bestuurders van grote bedrijven gemiddeld 8% meer verdienen per jaar. Dat is veel meer dan de 3% die voor de gewone werkmens in de collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) is afgesproken. De vakbonders kropen op de barricaden en spraken schande. In televisieprogramma’s werd gesteld dat dit het einde zou betekenen van loonmatiging, van het poldermodel en van de gekoesterde Nederlandse nuchterheid. Een hele beschaving ging ten onder aan de hebzucht van de bazen.

VERGELIJKING.

Maar de 3% van de cao’s en de 8% van de managers zijn geen vergelijkbare grootheden. De 3% van decao’s is een minimum. Niemand krijgt minder en velen krijgen meer, soms veel meer. In de huidige, overspannen arbeidsmarkt krijgen werknemers extra periodieken en toeslagen van de baas, bovenop de cao-afspraken, om hen te belonen of te behouden. De verdiende lonen van werknemers komen in goede jaren ver uit boven de loon-cao. Uit onderzoek blijkt dat in 1997 werknemers gemiddeld 4,7% meer loon verdienden. Dat is een heel eind meer dan de gemiddelde cao-loonstijging van 1,8% die voor dat jaar was afgesproken. Gratificaties, periodieken en toeslagen verklaren 60% van de loonsverhoging en de cao-afspraak slechts 40%.

ARBEIDSTIJDVERKORTING.

De loon-cao is het resultaat van onderhandelingen waarin ook geld wordt gevraagd voor andere goede doelen. Vakbonden willen arbeidstijdverkorting, zorgverlof, aanvullingen van uitkeringen, opleidingsfaciliteiten, milieumaatregelen enzovoort. Dat kost allemaal geld. Als bijvoorbeeld ook rekening wordt gehouden met de effecten van arbeidstijdverkorting, dan ging in 1997 het standaard uurloon in het openbaar vervoer gemiddeld met 6,6% omhoog en in ziekenhuizen met 7%. Dat zijn forse loonsverhogingen, qua omvang in de buurt van de bestuurders. In een krappe arbeidsmarkt gaan mensen met vaardigheden waarnaar grote vraag is vanzelf veel meer verdienen.

ONGELIJKHEID.

Toename van loonverschillen is niet hetzelfde als het stoppen met loonmatiging en betekent niet het einde van het poldermodel. In Nederland worden de inkomens al sinds het midden van de jaren zeventig steeds ongelijker. Het ongelijker worden van de inkomensverdeling is een langdurige trend die is ingezet ver voor er van het poldermodel sprake was. Loonmatiging doet Nederland al sinds de wederopbouw van de jaren vijftig. Loonmatiging is goed voor de omvang van de werkgelegenheid en loonverschillen zijn goed om binnen die werkgelegenheid de juiste man of vrouw op de juiste plek te brengen. Dat hoeft niet tegenstrijdig te zijn.

BESTUURDERS.

Dit alles betekent nog niet dat de 8% voor de bestuurders verantwoord is. Een forse loonsverhoging is terecht indien op een ruime arbeidsmarkt vele werkgevers concurreren voor schaarse talenten. Ik heb niet de indruk dat er voldoende concurrentie is op de markt voor bestuurders. Het lijkt me een afgeschermde markt met bescherming voor de zittende bestuurders en belemmeringen voor aanstormend talent. In zo’n geval is de 8% te veel. Terwijl de 3% toch niet te weinig is.

Prof. dr. Jules Theeuwes is Vlaming en hoogleraar economie aan de Universiteit Amsterdam.

JULES THEEUWES