Ja, er zijn nog kansen in de landbouw. De kweek van verse paaslammetjes bijvoorbeeld. En ongelooflijk maar waar: de schapenteelt is een van de weinige sectoren zonder remmend werk van de overheid.
De Rijn vormt de grens. Niet de brede rivier, maar een minuscuul, zacht kabbelend beekje maakt de grens tussen België en Nederland. Of duidt het onophoudelijke geblaat van de 700 schapen op de grens? Want pal op die grens, in de Antwerpse deelgemeente Berendrecht, bouwde schapenhoeder Ludo Van Alphen twee gloednieuwe stallen voor zijn kweek.
Angstig troepen de wollige viervoeters samen in de ruien, schichtig de onbekende bezoeker mijdend. “Een schaap ligt altijd dwars, het doet altijd het tegengestelde van wat je wilt. Want een schaap is een kuddedier, een prooidier. Het gaat voortdurend op de vlucht.” Of eten. Onophoudelijk likken de schapen met hun lange tong in het stro. Zelfs de metershoge voorraad is geen probleem, want de lammetjes kruipen op de rug van de zwaar behaarde ooien en smullen van de toppen van de stapels stro.
De droom van een marathonloper
Twintig jaar geleden startte Ludo Van Alphen, een gewezen opvoeder, met de schapenkweek. Hij ontpopte zich in twee decennia tot een autoriteit in het Belgische schapenwereldje. Met op maandag 29 maart 1197 exemplaren bezit de marathonloper (recordtijd: drie uur en anderhalve minuut) een van de grootste schapenstapels in het land. Meer nog: Ludo Van Alphen specialiseerde zich in het verdwenen ras van de Vlaamse kuddeschapen. Die soort graasde in het verleden de zilte gebieden van dijk, polders en schorre af. Handig bekeken van de landbouwer uit Berendrecht, want daarmee vangt hij twee vliegen in één klap.
Eén: via het gesubsidieerde landbouwbeleid. Europa schenkt 21 euro per ooi, om het even welk ras. Maar de Vlaamse overheid spekt die kas nog eens extra met 25 euro per ooi, omdat Ludo Van Alphen een zeldzaam ras kweekt. Die subsidies zorgen voor een derde van de inkomsten van de eenmanszaak Ludo Van Alphen. Cijfers kreeg Trends niet – een eenmanszaak heeft geen publicatieplicht. Maar op basis van een jaarlijkse verkoop van 1200 lammeren (en de helft ooien), kan de jaarlijkse omzet geschat worden op 120.000 euro. De boekhouder van de schapenhouder wil alleen kwijt dat het bedrijf rendabel is en een positieve cashflow genereert. De investering in de nieuwe stallen zou geen financieringsprobleem opleveren.
Twee: de belangrijkste bron van inkomsten (40 %) is het natuurbehoud, het maaiwerk. En daar leveren die Vlaamse kuddeschapen alweer uitstekend werk. De dieren grazen op dijken en bermen. Op die manier wordt het gebruik van machinaal graaswerk vermeden. Meer nog: de Vlaamse kuddeschapen gaan intelligent te werk. “Tot voor kort kwam dat natuurbehoud alleen neer op het eten van gras, om machinaal maaiwerk te vermijden. Nu letten we veel meer op plantenrijkdom en biodiversiteit. Je kan de schapen gericht doen eten. Die graaspatronen hebben een positief effect op de planten.” De schapen van Ludo Van Alphen zijn actief op 275 hectare grasachtige grond. De klanten zijn hoofdzakelijk de overheden: stad, haven, Vlaams gewest. Zij schrijven openbare bestedingen uit en betalen per hectare.
Lammetjes voor Delhaize
Maar daarmee is de productiviteit van de wollige viervoeters nog niet afgelopen. Nog eens een derde van de omzet wordt gehaald uit de vleesverkoop. Het paasweekend is voor die tak een hoogtepunt met de productie van 150 paaslammeren. “Een kilo levend schapenvlees brengt 2,5 euro op aan de producent. Een lichte schommeling erover of eronder betekent winst of verlies.”
Op de schapenmarkt is er nauwelijks prijstransparantie. Dat gebrek aan informatie speelt in het nadeel van de producent, want die start onderaan de keten. De belangenvereniging vzw Vlaamse Schapenhouderij is op zoek naar meer transparantie. Prijzen worden op haar website geafficheerd. Maar het aantaal deelnemers is voorlopig te klein en levert dus een onvoldoende betrouwbaar beeld van de reële marktprijs.
Ludo Van Alphen omzeilt die klip met de paaslammeren, die een hoger rendement halen. Bovendien verkoopt hij uitsluitend biologisch gekweekt schapenvlees. “Daar is de vraag groter dan het aanbod. Als ik niet kan leveren, bel ik naar de collega’s en omgekeerd.” Jaarlijks verpatst de landbouwer uit Berendrecht 1200 lammeren. De verdelers zijn onder meer De Boom, een keten van biologisch vlees in Herzele, en grootgrutter Delhaize. Om de aanvoer naar die laatste te stroomlijnen, wordt momenteel gesleuteld aan een coöperatie van schapenboeren.
Twee dochters in de voetsporen
Die schapenkwekers zouden wel wat meer lobbykracht kunnen gebruiken. Want eigenlijk voelt Ludo Van Alphen zich in zijn groei beknot. Zijn schapen grazen immers op 275 hectare en per hectare voorziet het Vlaamse landbouwbeleid dertien schapen. Dus is er ruimte voor 3500 schapen, bijna een drievoud van het huidige aantal. Maar Van Alphen heeft niet de nodige vergunningen. Het Vlaamse landbouwbeleid stelde vanwege de mestproblematiek maximale quota in, met als referentiejaar 2000. De schapenstapel blijft dus noodgedwongen op het peil van het millenniumjaar. Volgens een ambtenaar van het ministerie van Landbouw blijft er echter ruimte te over. De schapenteelt is een van de weinige sectoren waar uitbreiding nog kan. Alleen moeten de gepaste (milieu)vergunningen worden aangevraagd om die uitbreiding te verwezenlijken.
Zijn de nieuwe stallen aan de Nederlandse grens de eerste stap naar die groei? En er komt nog meer ondernemingsdynamiek aanstormen. Want ook de twee dochters Josien (22) en Annelies (24) willen nu mee in de zaak. Daarvoor wordt in het najaar de vennootschapsstructuur – vandaag de eenmanszaak Ludo Van Alphen – gewijzigd. De juridische vorm is nog niet uitgemaakt. Misschien komt er een patrimoniumvennootschap met daaronder één of meer werkmaatschappijen.
De boekhoudkundige transparantie van de huidige eenmanszaak kan er alleen maar op vooruitgaan.
Wolfgang Riepl
Met 1197 exemplaren bezit Ludo Van Alphen een van de grootste schapenstapels in België.
Subsidies van Europa en de Vlaamse overheid zorgen voor een derde van de inkomsten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier