Het jaar van de wanbetalingen

In het nieuwe jaar zal duidelijk worden welke ravage de nieuwe financiële instrumenten écht hebben aangericht.

Los van het feit of er al dan niet een depressie komt, zullen woorden en uitdrukkingen als wanbetaling, distressed debt en schuldenafbouw een flinke opgang maken. Gewone ondernemingen zullen bij bosjes vallen. Terzelfder tijd zal de enorme markt van de afgeleide producten nog meer op de proef gesteld worden dan in 2008. Uiteindelijk zal ze volledig in diskrediet geraken en mogelijk zelfs afsterven.

Creatieve destructie, waarbij verlieslatende ondernemingen failliet gaan en winstgevende bedrijven hun plaats innemen, is de manier waarop het kapitalisme zichzelf herbront. Maar in 2009 moeten we weinig creatiefs verwachten, tenzij de banken weer kunnen lenen aan degelijke ondernemingen.

Een van de redenen is de massa geleend geld die terugbetaald moet worden. Een andere reden is het bedrijfsklimaat dat er niet beter op zal worden als de wereld naar een recessie strompelt en de werkloosheid toeneemt. Een derde reden is de overvloed aan hedgefondsen en andere nieuwerwetse schuldeisers, die niet aarzelen om een bedrijf in moeilijkheden onderuit te halen bij het eerste teken van onraad – iets wat de klassieke banken altijd hebben trachten te vermijden.

Volgens sommige schattingen is het volume aan rommelobligaties die in 2009 moeten worden terugbetaald naar bijna 30 miljard dollar gesprongen, komende van minder dan 15 miljard in 2008. Edward Altman, die financiën doceert aan de universiteit van New York, schat dat ook meer dan 100 miljard dollar aan hefboomleningen de vervaldag naderen. Een groot deel daarvan werd gebruikt voor bedrijfsovernames. De kredietmarges op rommelobligaties, die indicatief zijn voor de toekomstige wanbetalingen, zijn gestegen van 260 basispunten boven de schatkistcertificaten in het begin van 2007 naar 1200 basispunten tegen het einde van 2008 (zie grafiek).

Twee derde is junk

In de voorbije paar jaar hebben de ontleners geprofiteerd van de lage intresten en het enthousiasme van de geldschieters om hun leningen te herfinancieren. Ze gingen er van uit dat die zalige toestand wel zou aanhouden. Jammer genoeg verzeilden ze tot over hun oren in het ondernemingsequivalent van de rommelleningen. Volgens het ratingbureau Standard & Poor’s bestond twee derde van al wat in 2007 ontleend werd uit junk. Het aantal wanprestaties op dergelijke schulden neemt over het algemeen twee jaar na de emissie scherp toe. In dit geval spreken we dus over 2009.

Vraag is wie er getroffen zal worden. De durfkapitalisten staan vooraan in de vuurlinie. Zij besteedden in de periode 2006-2007 fortuinen aan leveraged buy-outs. Indertijd voerden ze aan dat diversificatie hen zou beschermen. Ze hielden echter geen rekening met een kredietcrisis die zowel de goede als de slechte ondernemingen treft, noch met een economische inzinking die overal leed veroorzaakt. Sommige sectoren lijken bijzonder kwetsbaar omdat ze heel wat ontlenen, maar afhankelijk zijn van een cyclische verkoop. De vrijetijdssector bijvoorbeeld, of de media, de restaurants, de kleinhandel, allerlei consumptieproducten en de reissector.

Al even verontrustend is wat dreigt te gebeuren met bedrijven die hun verplichtingen niet nakomen. Tijdens de grote leningbui waren de geldschieters zo gretig om geld naar de bedrijven te smijten dat ze veel meer leningen dan obligaties uitdeelden. Bovendien versoepelden ze de voorwaarden, waarbij ze aan het recht verzaakten om toezicht te houden op de leningen.

De vraag van 55 biljoen dollar

Rest dan nog de vraag van 55 biljoen dollar. Als bedrijven massaal over de kop gaan, wat gebeurt er dan met de derivaten die dekking bieden tegen wanprestaties, de zogenaamde credit default swaps? Het debacle van de investeringsbank Lehman Brothers en andere financiële catastrofes doen de vrees ontstaan dat de verkopers van die producten, namelijk banken en verzekeringsmaatschappijen, hun verplichtingen niet zullen nakomen. En dan spreken we over 55 biljoen dollar die ergens vrij rondwaren. Een cascade van wanprestaties kan door die derivaten tot een veelvoud uitdijen en zo opnieuw een gat slaan in het financiële systeem.

Het ziet er nu naar uit dat de credit default swaps, die ooit beschouwd werden als een schitterend instrument van risicomanagement, het risico nog verhogen in plaats van het te temperen. (T)

DE AUTEUR IS FINANCIEEL REDACTEUR VAN THE ECONOMIST.

Door Henry Tricks