Het herstel staat in de steigers

2009 wordt economisch een verschrikkelijk slecht jaar, maar aan het einde zal het herstel langzaam maar zeker vaste voet aan de grond krijgen.

In de eerste maanden van 2009 zal de stroom van slecht nieuws nog aanzwellen. Nog meer faillissementen en ontslagen, nog lagere groeicijfers en nog hogere begrotingstekorten zullen het vertrouwen van de gezinnen en bedrijven zwaar op de proef stellen. En het lichtpunt van eind 2008 – dalende inflatie en koopkrachtwinst dankzij inzakkende energieprijzen – zal tijdelijk ontaarden in deflatiezorgen. Een begrotingstekort van meer dan 2 procent, een krimp van het bbp met ongeveer 1 procent (met bijhorend verlies van tienduizenden jobs) en een inflatie van om en bij de 0 procent. Dat worden volgend jaar de economische ijkpunten. De recessie van 2009 wordt ook in België eentje die lang onthouden zal worden.

De recessie begon al in de laatste maanden van 2008. Al mag ze geen donderslag bij heldere hemel genoemd worden, ze overviel het land toch onverwacht. In de zomer kabbelde de groei nog altijd voort, hoewel de financiële crisis al een jaar om zich heen sloeg. De Belgische economie bleef zich echter optrekken aan een opmerkelijke jobcreatie. Dankzij deze injectie van extra koopkracht en vertrouwen leek het er lang op dat België de financiële crisis recessievrij zou doorkomen.

De val van Lehman Brothers en de escalatie van de financiële crisis in september torpedeerden echter het Belgische groeimodel. Het inklappen van de beurzen, de Belgische bankencrisis en de intussen stijgende werkloosheid en inkomensonzekerheid deden de consumenten en bedrijfsleiders verschrikt achteruitdeinzen. Aankopen en investeringen werden geschrapt, spaarreserves werden (her)aangelegd. En ook in België ligt kredietschaarste op de loer zolang de banken hun zaakjes niet op het droge hebben en elkaar wantrouwen.

Als de gezinnen bovendien merken dat de overheidsfinanciën opnieuw ontsporen, kan dat de spaardrift nog meer aanwakkeren. De gezinnen zijn niet vergeten dat er overschotten nodig zijn om de vergrijzing te betalen. In dergelijke context staan overheidstekorten synoniem voor hogere toekomstige belastingen. De regering zal dus heel voorzichtig moeten omspringen met het keynesiaanse pepmiddel. Maar de recessie, het smeren van het sociaal overleg, de kostprijs van de bankoperaties en het relanceplan zullen volgend jaar onvermijdelijk een keynesiaanse put graven in de staatskas van ongeveer 2 procent van het bbp.

De kansen keren

Maar 2009 zal het jaar van hernieuwde hoop, en naar het einde toe, ook het jaar van het herstel worden. De kansen zullen keren onder impuls van een internationale relance- en reflatiepolitiek, aangevoerd door de Amerikaanse president Barack Obama. De crisis is in de VS begonnen en zal daar stoppen. Maar meer nog dan bij de fiscale stimuli van de overheden, ligt de sleutel van het herstel in de reanimatie van de kredietmarkten. De grootschalige kapitaalinjecties in het banksysteem en de expansieve politiek van de centrale banken zullen in de loop van 2009 hun effect niet missen. Intussen vormt de spectaculaire daling van de olieprijs nog het grootste herstelplan van allemaal voor de westerse wereld. Ook voor de Belgische economie staat de prijsval van het zwarte goud gelijk met miljarden euro’s extra koopkracht.

Maar intussen zal de recessie de structurele handicaps van de Belgische economie genadeloos blootleggen. Vooral de wegglijdende exportprestaties, waardoor België trager zal kunnen genieten van het op zich al moeizame globale herstel, zullen steeds meer aandacht opeisen. Zonder een structureel herstelbeleid (met inbegrip van een staatshervorming) zal België zich steeds meer uit de wereldmarkt prijzen. De volgende generaties hebben elk jaar een grotere behoefte aan een fundamentele ommezwaai, maar in 2009 zal de crisis als excuus gebruikt worden om de factuur nog maar eens door te schuiven. Het herstel van 2009 zal daarom conjunctureel, en niet structureel van aard zijn. (T)

Door Daan Killemaes/ Illustratie: Serge Baeken