Het gezicht van het nieuwe China

Houdt de nieuwe Chinese leider Xi Jinping het deksel op de pot? Of kiest hij voor de nodige maatschappelijke en economische hervormingen? De voortekenen zijn niet slecht.

Als alles normaal verloopt, staat na het zorgvuldig geregisseerde congres van de Chinese communistische partij deze week een nieuwe partijleider op de planken, Xi Jinping (59). Vanaf maart combineert hij dan zijn nieuwe job met die van president van China.

Met Xi Jinping kunnen wel eens andere tijden aanbreken voor het land. Zijn voorganger Hu Jintao hamerde tijdens de openingstoespraak op het congres nog op het belang van de eenpartijstaat. Xi Jinping lijkt uit een ander hout gesneden.

Om te beginnen heeft Xi Jinping in zijn jonge jaren de achterkant van de Chinese eenpartijstaat grondig leren kennen. Hij is de zoon van Xi Zhongxun, communistische revolutionair en strijdmakker van Mao Zedong. Tijdens de Culturele Revolutie viel Xi Zhongxun in ongenade en belandde in de gevangenis. Xi junior was toen vijftien en werd naar de noordelijke provincie Shaanxi verbannen, waar hij op het land moest werken. Hij woonde er zeven jaar in een grotwoning. Als hij zich vandaag opgewerkt heeft tot de absolute toppositie in China, dan is hij letterlijk en figuurlijk gestart vanuit de onderste krochten van de Chinese maatschappij.

Declameerde Hu Jintao het primaat van de staatsgeleide economie op het congres, dan heeft Xi Jinping geen moeite met de vrije markt. Toen hij het in 2000 tot gouverneur geschopt had van de zuidoostelijke kustprovincie Fujian, trok hij complexloos investeringen aan vanuit Taiwan en stimuleerde de vrijemarkteconomie. In 2002 kwam hij aan het hoofd van Zhejiang, een van de rijkste provincies van China en bakermat van vrij ondernemerschap. Dankzij het beleid van Xi Jinping haalde Zhejiang groeivoeten van 14 procent.

In Zhejiang trad Xi Jinping hard op tegen corrupte partijkaderleden, waarmee hij de nationale media haalde en de aandacht trok van de Chinese top. Die benoemde hem in 2007 tot partijsecretaris van Sjanghai, een topjob en een springplank naar de hoogste partijregionen. Deze week krijgt hij de ultieme bekroning.

Ontsporingen

Xi Jinping reed een mooi parcours en heeft een goede reputatie, maar om het hedendaagse China te leiden is meer nodig. Dankzij economische hervormingen is China uitgegroeid tot een economische grootmacht, maar de interne tegenstellingen staan op springen. De rurale bevolking blijft grotendeels verstoken van de vruchten van de groei, terwijl de opkomende middenklasse in de stedelijke gebieden genoeg heeft van de corruptie in de partij en haar zeg wil in het beleid. Het protest op de sociale media zwelt zienderogen aan.

In de economie stapelen de ontsporingen zich op. Stimuleringsprogramma’s mondden uit in oververhitting, vastgoedzeepbellen en een berg aan slechte kredieten. In tegenstelling tot de privéondernemingen kunnen de staatsbedrijven zich laven aan goedkope kredieten, terwijl de overheid de spaarrente artificieel laag houdt. Die financiële repressie zorgt voor een groeiende kapitaalvlucht.

De Chinese top is niet blind en doet inspanningen. Er wordt gewerkt aan een beter sociaal vangnet. Maar het oude recept dat politieke stabiliteit afkoopt met geforceerde groei, werkt niet meer. Zowel maatschappelijk als economisch zal de partij uiteindelijk de teugels moeten vieren.

Xi Jinping moet die grote transitie tot een goed einde brengen, een aartsmoeilijke opdracht. De heersende elite heeft veel te verliezen. Zij controleert niet alleen de maatschappij, maar ook grote delen van de economie. Alsof ze de omwenteling voelen aankomen, hebben almaar meer rijke Chinezen emigratieplannen en kopen ze buitenlands vastgoed. Ze zenden hun kinderen vooruit en laten hen studeren aan buitenlandse scholen. Zelfs Xi Jinping laat zijn dochter onder een schuilnaam studeren aan de universiteit van Harvard.

Staat Xi Jinping voor lastige tijden, zijn persoonlijkheid heeft hij mee. Naar verluidt deed zijn toenemende macht zijn hoofd nooit op hol slaan. Hij gaat door voor een pragmaticus en harde werker, met beide voeten op de grond. “Als hij thuiskomt, voelt het nooit aan alsof er een of andere leider in huis is”, zei zijn vrouw Peng Liyuan, een beroemde Chinese zangeres, aan een overheidsblad. “In mijn ogen is hij gewoon mijn man.” Een Chinees als de 1,3 miljard andere. Net de leider die de Chinezen vandaag nodig hebben.

JOZEF VANGELDER, ILLUSTRATIE JENS CLAESSENS

Xi Jinping reed een mooi parcours en heeft een goede reputatie, maar om het hedendaagse China te leiden is meer nodig.