Het staat buiten kijf dat er fouten zijn gemaakt bij de bestellingen van mondmaskers voor het verzorgend personeel. De taskforce onder leiding van minister Philippe De Backer werkt dag en nacht om de achterstand in te halen. Daarbij kan ze alle hulp van bedrijven gebruiken.
Het verzorgend personeel is bezorgd over de kwaliteit van het beschermingsmateriaal dat de overheid en de ziekenhuizen ter beschikking stellen. De kwaliteit liet de voorbije weken af en toe te wensen over. Het medisch personeel klaagde erover dat het met “koffiefilters” moest rondlopen.
De maskers die dokters, verpleegkundigen en zorgkundigen nodig hebben om zich te beschermen tegen het coronavirus wanneer ze besmette patiënten verzorgen, filteren de lucht die ze inademen. De filter moet de overgrote meerderheid van de virusdeeltjes opvangen. Het gaat om zogenoemde FFP2- of FFP3-maskers, al is het moeilijker door die laatste te ademen. De afkorting FFP staat voor ‘ filtering facepiece particles’.
Dokters gingen uit pure wanhoop na hun shifts in het ziekenhuis zelf op zoek naar maskers. “Ik kreeg via een bevriende manager in een chemiebedrijf nog 700 stuks te pakken voor mijn ziekenhuis”, liet een dokter weten. Een verpleegster sloeg in paniek, nadat haar masker tijdens de dienst op de covid-19-afdeling was losgekomen. Ze vroeg daarna bij bouwbedrijven in de buurt naar dozen met FFP2-mondmaskers.
Het kan niet de bedoeling zijn dat mensen in de zorg zelf voor hun bescherming moeten zorgen. Zij moeten zich kunnen concentreren op hun patiënten. Er is een handvol manieren waarop de Belgische overheid aan het nodige materiaal kan raken. De taskforce doet daarbij het best zo veel mogelijk een beroep op de expertise van bedrijven.
1. Putten uit de voorraden van bedrijven
Op 23 maart verscheen een ministerieel besluit in het Staatsblad, waarin staat dat overheidsdiensten in nood allerlei beschermingsmateriaal kunnen opeisen, zoals FFP2- en FFP3-maskers, beschermbrillen en handalcohol. De vraag is alleen of er nog veel voorraden op te eisen zijn.
Op de website van Vandeputte Safety Experts, een specialist in beschermingsmateriaal, staat een lijst met nuttige producten waarmee bedrijven medisch personeel een plezier kunnen doen. Maar CEO Dirk Vandeputte vreest dat de resterende voorraden een druppel op een hete plaat zullen zijn.
Bij de initiatieven om snorkelmaskers van Decathlon en oude brandweermaskers van filters te voorzien, om het tekort aan PFF2-materiaal op te vangen, is Vandeputte niet betrokken. Maar hij denkt wel dat die oplossingen kunnen werken. “Alles hangt af van de filter die je gebruikt om de lucht in het masker te laten. Alle kleine beetjes helpen.”
Zijn er andere alternatieven voor de begeerde PFF2-maskers te bedenken? “Zeker. Bijvoorbeeld half- en volgelaatsmaskers of een motorunit“, somt Vandeputte op. “Dat is een soort kap die je over je hoofd trekt. De motorunit, die wordt aangedreven door een batterij, pompt gefilterde lucht in de hoofdkap. Zulke producten worden normaal gebruikt bij staalverwerkende bedrijven zoals ArcelorMittal. Ook de materiaaltechnologiegroep Umicore gebruikt dat soort toestellen om hun medewerkers te beschermen.”
2. Hergebruiken van FFP2-maskers na sterilisatie
“We bekijken verschillende sterilisatiemethoden om het virus te deactiveren”, zegt Jan Laperre, de directeur van het kenniscentrum van de Belgische textielindustrie Centexbel. “Wij zullen nagaan of de functionaliteit van het masker behouden blijft na de sterilisatie met gammastraling, UV-straling, ethyleenoxide, droge warmte en plasma.” Als het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) dat spoor valideert, kan het ontsmettingsproces over enkele weken al operationeel zijn.
Er is vooral behoefte aan FFP2-maskers in de medische sector. “Met een chirurgisch masker bescherm je vooral de anderen”, legt Dirk Vandeputte uit. Chirurgische maskers zijn doorgaans pastelgroen, met linten die achter het hoofd kunnen worden geknoopt. Van de chirurgische maskers wordt het filtermateriaal enkel van binnen naar buiten getest. De aansluiting van die maskers op het aangezicht wordt niet gecontroleerd. Chirurgische maskers volstaan dus niet om met besmette patiënten om te gaan. “Daarvoor heb je maskers nodig die 94 procent van de virusdeeltjes tegenhouden (FFP2) of zelfs 98 procent (FFP3)”, merkt Vandeputte op. Van de FFP-maskers wordt het filtermateriaal van buiten naar binnen getest en er wordt gecontroleerd of ze overal aansluiten op het gezicht.
Wij doen de kwaliteitscontrole in China en onze mensen zien nauw toe op het productieproces” Koen Mesure, Xpect
3. Productie van chirurgische mondmaskers in eigen land
In Vlaanderen slagen we er voorlopig niet in een industriële productie van chirurgische mondmaskers op te starten. Onder meer de luierproducent Ontex en het textielbedrijf Sioen kwamen tot die conclusie. Ook het aanbod van Alsico om steriliseerbare mondmaskers te produceren is vandaag geen oplossing voor kritische toepassingen. Het bedrijf in Ronse is ‘s werelds grootste producent van wasbare cleanroomkledij. Zijn professionele mondmaskers, gemaakt uit textiel, worden al jarenlang gebruikt in farmaceutische bedrijven, maar voldoen niet aan de normen voor chirurgische mondmaskers. “Wegwerpmaskers en herbruikbare maskers moeten naast elkaar kunnen bestaan”, zegt Gauthier Siau, de CEO van Alsico. “We zullen nog veel mondmaskers nodig hebben voor mensen die in niet-kritische omstandigheden moeten werken. We krijgen vragen van fabrieken die weer willen opstarten en we leveren er aan de politie in Ronse.”
In Wallonië slaan de privésector, de overheid en enkele kennisinstellingen de handen in elkaar. Na een aanbesteding heeft de Waalse regering het familiebedrijf Deltrian International in Fleurus geselecteerd om een gloednieuwe productielijn voor chirurgische maskers op te zetten. Het bedrijf, dat internationaal actief is in filtratiesystemen, zal tegen eind volgende maand productie-infrastructuur bouwen in Wallonië met een capaciteit van 30 miljoen chirurgische mondmaskers per jaar. De machines zijn besteld in Duitsland. De Waalse overheid participeert voor 49 procent in het project.
4. De bestellingen uit het buitenland beter aanpakken
De drie bovenstaande initiatieven zijn nobel, maar we kunnen niet anders dan beschermingsmateriaal uit het buitenland halen. Koen Mesure heeft zijn reclame- en geschenkbedrijf Xpect, dat al meer dan twintig jaar zaken doet in China, in februari omgevormd tot een importbedrijf voor FFP2-maskers en ander beschermend materiaal. Hij deed dat op verzoek van zijn schoonbroer, die longarts is. Nu houdt hij zich uitsluitend nog bezig met FFP2-maskers. In het begin werkte hij voor klanten in België, Duitsland en de Verenigde Staten. “Nu focussen we op de binnenlandse vraag, omdat de overheid grote bestellingen heeft geplaatst. Wij doen ook de kwaliteitscontrole ter plaatse en onze mensen zien nauw toe op het productieproces.”
Van de mondmaskers die we op dit moment kopen, komt zo’n 60 procent uit Europa” Dirk Vandeputte, Vandeputte Safety Experts
Mesure maakt zich sterk dat er wel nog mondmaskers van hoogstaande kwaliteit te vinden zijn. “In het begin heeft de Belgische overheid wellicht paniekaankopen gedaan van materiaal uit de eerste de beste fabriek. Nu is ze strenger.”
Minder positief is dat de Amerikanen alles kopen wat los en vast zit. “De invloed van de Verenigde Staten op de markt is gigantisch”, beaamt Mesure. België is een klein land, geprangd tussen grootmachten die naarstig op zoek zijn naar beschermend materiaal. Ook de Chinezen hebben nog altijd massaal veel maskers nodig. “De maskers van ons huismerk GSA komen uit China, maar het merendeel van onze leveranciers start daar nog maar net zijn productie opnieuw op”, zegt Vandeputte. “We zijn ook nog eens afhankelijk van het exportverbod in China. Dat wordt regio per regio opgeheven. De meeste van onze leveranciers hebben productiefaciliteiten in Duitsland, onder meer 3M, Uvex en Moldex. Van de mondmaskers die we op dit moment kopen, komt zo’n 60 procent uit Europa.”
Er zijn ook heel veel malafide verkopers op de markt. “Wij worden dagelijks gecontacteerd door tientallen frauduleuze bedrijven”, zegt Vandeputte. “Ze beweren dat ze miljoenen FFP2-maskers kunnen leveren. Voor een leek is het moeilijk het kaf van het koren te scheiden. Onze specialisten zien vaak meteen aan de nummers op de bijgeleverde documenten dat iets niet klopt. Dinsdagochtend heeft de taskforce van minister Philippe De Backer (Open Vld) ons gecontacteerd. Hij heeft ons gevraagd een aantal zaken te helpen controleren.”
Vandeputte nuanceert ook enigszins de problemen met de leveringen van de overheid. “Er zaten af en toe verkeerde leveringen tussen, bijvoorbeeld met problemen met de pasvorm, maar er zaten ook enkele leveringen met goed materiaal tussen”, meent hij. “Die maskers van mindere kwaliteit zijn niet verloren. Ze zijn niet goed genoeg om onze frontsoldaten, het medisch personeel, te beschermen. Ze kunnen mogelijk wel elders worden ingezet, net zoals chirurgische maskers.”
Overheden die de beste bescherming voor hun zorgend personeel willen, moeten wel bereid zijn daarvoor te betalen. “De prijzen van bepaalde beschermingsmaterialen zijn verdubbeld en het transport kost soms vijf keer zoveel. Dat alles maakt dat het vandaag veel duurder is dan enkele maanden geleden om dat materiaal in België te krijgen.” Mesure voegt eraan toe: “Vandaag betaal je al meer dan gisteren. Dat is de wet van vraag en aanbod, zeker?”
België is niet het enige land dat heeft geklaagd over de kwaliteit van de maskers uit China. Mesure: “De Chinese overheid controleert de exportbedrijven sinds een week strenger. Malafide fabrikanten worden aan banden gelegd en kunnen niet meer uitvoeren. Maar iedereen richt zich nu op de kwalitatieve producenten. Als wij in een fabriek extra volumes proberen te kopen, bijvoorbeeld 2 miljoen stuks, komt er een Franse aankoper die er 20 miljoen bestelt. Gelukkig hebben we een breed netwerk. Als het niet lukt in de ene fabriek, gaan we naar een andere.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier