Het feest is voorbij

In 2020 komt de test of de oude zekerheden in Duitsland schokbestendig zijn. Een land dat gericht is op openheid, moet zich aanpassen aan een wereld die zich stilaan sluit.

De open economie van Duitsland flirt met een recessie, terwijl het wereldhandelssysteem wegkwijnt. De door Amerika beschermde wereldorde, de basis van de Duitse welvaart, zal verder uiteenvallen.

Structurele veranderingen zullen tijdelijke problemen nog verergeren. De verwende Duitse autoconstructeurs hebben het moeilijk met de overschakeling naar elektrische wagens en met de dalende verkoopcijfers in China. Duitsland telt weinig van de industrietakken die in opmars zijn, van het allernieuwste breedbandnetwerk tot artificiële intelligentie. Met zijn tekort aan overheidsinvesteringen heeft Duitsland zijn toekomst gehypothekeerd. Ondanks de voordelige financieringskosten en de lage schuldenlast, zullen de Duitse politici zich in 2020 niet wagen aan de langetermijnbeleggingen die economen aanprijzen.

Politici, te beginnen bij kanselier Angela Merkel, weten dat ze moeten ingrijpen, maar doen weinig, of het nu gaat om investeringen in defensie, het open wrikken van overgereguleerde diensten of het aanvaarden van compromissen in de eurozone. Merkel heeft er bij Europa op aangedrongen op het geopolitieke niveau meer verantwoordelijkheid te nemen. Maar als de Amerikaanse president, Donald Trump, zich kwetsbaar toont in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van november, zal Duitsland zich dankbaar wentelen in de fantasie van een terugkeer van de Pax Americana.

De burger voelt weinig van de risico’s. Op een krappe arbeidsmarkt vertaalt een tragere groei zich niet meteen in minder banen of lagere lonen. Brandjes buiten Europa hebben geen impact op het veiligheidsgevoel. Duitsland begint 2020 met meer zorgen over extremisme in eigen land dan over Libië, Syrië of Oekraïne.

Strompelen of struikelen

In de binnenlandse politiek komt een einde aan de lange heerschappij van Merkel. De ‘grote coalitie’, een ongelukkig huwelijk tussen de centrumrechtse CDU van de bondskanselier, haar Beierse zusterpartij CSU en de sociaaldemocraten van de SPD strompelt naar haar vervaldatum in 2021. Maar ze kan makkelijk vroeger struikelen. De zwaargewichten in de CDU verdringen elkaar om Merkel op te volgen en zullen geen stemmen op het spel zetten voor een fiscale hervorming. De SPD is meer bezig met een interne strijd dan met het buitenlands beleid. De groene partij maakt zo goed als zeker deel uit van de volgende Duitse regering. Maar de recessie en strenger toezicht kunnen roet in het eten gooien.

Duitsland heeft jarenlang uitstekend geboerd, omdat zijn exportbedrijven profiteerden van de integratie van ontwikkelingslanden in de wereldhandel. Maar nu de geopolitiek de economie parten speelt en supermachten met elkaar in conflict raken, wordt meer beslist door macht dan door regels. En dat is een situatie die Duitsland nooit goed gelegen heeft.