‘Het dieptepunt ligt achter ons’

“China is onze redding”, zei bromeliakweker Luc Pieters vier jaar geleden. Sindsdien is het ook in China hard knokken voor Exotic Plant uit Laarne. De strijd tegen de corruptie heeft gevolgen voor de tuinbouwers.

Erik Somnel, de general manager van Exotic Plant Sjanghai, stuurt zijn Great Wall sports utility vehicle nog maar eens langs een vrachtwagen die tegen 60 km per uur uiterst links op de autosnelweg rijdt. We zijn op weg van Sjanghai naar Lang Xia. We rijden voorbij de industriezones van Sjanghai anderhalf uur door een drassig gebied met grachten en kanalen en hier daar serres, zoals op de Jinshan Modern Agricultural Zone 1. Daar heeft Exotic Plant (EP) zijn bromeliakwekerij. In de 22.000 vierkante meter serres en 3000 vierkante meter laboruimte werken ongeveer 180 mensen, iets meer mannen dan vrouwen.

“Binnen vijf jaar komt er nog wel een stukje bij”, zegt Erik Somnel, terwijl hij ons rondleidt in de tuin rond de serres, waar hij als hobby rozen kweekt en een neerhof met groente- en fruittuin onderhoudt.

Vlotte start

Erik Somnel werkte als souschef in restaurant Dennenhof in Laarne voor hij in 1992 verkaste naar de bromeliakwekerij in de Koewegstraat achter het restaurant. Caroline De Meyer en haar echtgenoot Luc Pieters namen daar bijna twintig jaar geleden het ouderlijke tuinbouwbedrijf over en zijn daar nu de vierde generatie.

De kwekerij experimenteerde met in-vitroveredeling en breidde uit. “In 2004 ging al 35 à 40 procent van de omzet naar China. Toen besloten Caroline en Luc om daar te produceren. Eerst bij onze agent in Guangzhou in het zuiden, twee jaar later hier”, zegt Somnel. De start in Guangzhou, via een firma in Hongkong, was niet probleemloos. De remake in Lang Xia verliep een stuk vlotter. “Dit was een project van de lokale overheid. Zij bouwen de installaties volgens uw wensen en jij huurt het van hen voor twintig jaar of langer. De rente is 8 procent, de belasting op de winst 12,5 procent. We mogen zonder btw verkopen, wat de zaken vereenvoudigt.”

Somnel was er van bij het begin in China bij en is ook een bekend gezicht bij BenCham, de Benelux Chamber of Commerce in China. “Ik heb samen met mijn assistente het bedrijf hier opgericht. In Guangzhou was dat nog wat zoeken, maar in Lang Xia ging het vlot. Het is echt goed geregeld. Je kan alles online vinden en ook al veel online doen. Je weet op voorhand wanneer je businesslicentie klaar is. Hetzelfde met je verblijfsvergunning.”

Minimumlonen stijgen

“De meeste personeelsleden wonen rond het bedrijf en in het dorp”, wijst Somnel naar een rij huizen. “Lokale mensen aannemen, was een van de voorwaarden om ons hier te vestigen. Er zijn boeren onteigend voor de serres hier.” EP huurt vijftien appartementen voor zijn werknemers.

Adjunct-general manager Peter De Ridder runt de productie. Erik Somnel is meestal op weg naar zijn klanten. Dat zijn geen winkeliers, maar ook kwekers. Behalve de verkoop in China en Taiwan en de export naar Europa probeert EP ook met wisselend succes in te breken in landen als Thailand, Vietnam, Cambodja, Myanmar, Indonesië en Maleisië. Het klimaat laat daar soms kweken zonder serres toe. “Australië gaat vrij goed”, zegt Somnel.

Loonkosten waren een belangrijk argument om naar China te komen, maar de Chinese regering is de minimumlonen stelselmatig aan het verhogen. Somnel: “Dat begon aan 960 yuan (nu 127 euro, nvdr), dan naar 980, 1260 en in 2013 al 1620 yuan per maand. Oorspronkelijk had je een goedkope lokale sociale zekerheid, een iets duurdere voor mensen buiten Sjanghai en dan de echte Sjanghai City Insurance, die ook behandeling in het ziekenhuis dekt. De eerste twee zijn gestopt. Iedereen zit nu op de Sjanghai City Insurance en wij betalen die verzekering. De werknemer legt 11 procent bij, maar na die 11 procent moet hij nog altijd het minimumloon hebben, dus voor minimumloners betaalt de werkgever sowieso.”

Bij de ingang naar de kantoren hangt een bord met drie roodgouden sterren. “Die krijg je als je belastingen betaalt. Dat gaat tot vijf sterren, maar drie is al redelijk veel. Op je maandelijkse belastinguittreksels staat: China dankt u voor uw bijdrage. Dat heb ik in België nog niet gezien.”

Computergestuurd

Sjanghai is vochtig subtropisch met zomertemperaturen tot 42 graden, maar lichte vorst en gemiddeld amper 1 à 2 graden in januari en februari. De serres, constant op 24 graden met een hoge luchtvochtigheid, hebben binnen en buiten schermen tegen de felle zon. In de winter zorgt een steenkoolbrander zo groot als een stoomlocomotief voor verwarming. Een boiler produceert stoom om alles wat in contact komt met de planten te steriliseren. Ventilatoren houden de lucht in beweging. Overal hangen insectenverdelgers. Somnel: “Bromelia’s houden van vochtigheid, maar niet van stilstaand vocht. Temperatuur, vochtigheid, bemesting,… Alles is hier computergestuurd. De installaties zijn van Priva, Nederlands fabricaat.” Vissen bewaken de waterkwaliteit in de 23.000 m³ grote regenreservoirs.

In de winkels zijn bromelia’s snelroterende consumentenproducten, maar niet bij de kweker. Exotic Plant Sjanghai kweekt tachtig bromeliavariëteiten, naast andere soorten planten. Het zaad komt uit België en daar worden ook de nieuwe variëteiten gekweekt. “Een nieuwe variëteit op de markt brengen, duurt vijf jaar. Het zaad moet acht maanden rijpen en je moet het anderhalf jaar opkweken tot jonge plant. Dan duurt het nog een jaar tot je een bloeiende plant hebt. Is hij goed, dan kan je hem in het labo vermeerderen of de zaadproductie opstarten”, vertelt Somnel. Concurrentie van Chinese namaak was een van de redenen waarom Exotic Plant in de jaren 2000 besloot zelf naar China te komen. Voor een aantal producten zijn nu bij de Chinese overheid kwekersrechten aangevraagd en verkregen. Kwekersrechten zijn de octrooien van de tuinbouwer.

‘Cleaner dan operatiezaal’

In Lang Xia staat continu een productie van 25 miljoen planten in verschillende groeistadia. “Je werkt anderhalf jaar op voorhand”, zegt Somnel bij een tafel waarop 30.000 ontkiemde zaadjes staan. De zaadjes worden met Deense machines in turfpluggen geplant en opgekweekt tot ze kunnen worden verkocht als plantjes van 9 of 15 centimeter.

Het labo, een uitgestrekte ruimte nokvol met rekken met vlootjes en potjes, staat onder overdruk. 84 vrouwen in steriele pakken en steriele lucht splitsen er de plantjes met pincetten, en planten ze opnieuw uit op steriele gel. Uit elke scheut halen ze drie nieuwe sprietjes. Het is een hard, pietepeuterig werk dat concentratie en discipline vereist. Vier controleurs speuren de voorraad af op zoek naar besmettingen. “Dit is cleaner dan een operatiezaal”, zegt Somnel.

Met zo’n stock aan plantgoed is voorraadbeheer cruciaal. “Drie mensen lopen constant te tellen in de kas. In het labo wordt alles geteld, daarna tellen we nog eens wat naar de serres gaat en dan telkens als er wordt verplant. Als wij soorten zien waarvan de verkoop stilvalt, houden we daarvan een heel kleine partij, maar al de rest gaat direct weg. Anders steek je daar werk en vooral plaats in. Plaats is duur.”

Anticorruptiebeleid

Rood is de gelukskleur in China. Dat maakt bromelia’s met rode bloemen zeer geliefd. Tot voor kort werden ze massaal gebruikt om feesten op te fleuren. Maar de anticorruptiecampagne die president Xi Jinping sinds 2012 voert, betekent dat er op die budgetten wordt bespaard en dat de klanten van EP meer en meer particulieren moeten aanspreken. Dat heeft even de omzet van EP gedrukt, erkent Somnel. De winst die in 2010 in Sjanghai nog 911.000 euro was, daalde tot 14.000 euro in 2012. Vorig jaar publiceerde Lucar, de holding die Exotic Plant Sjanghai overkoepelt, geen cijfer over 2013. Volgens gedelegeerd bestuurder van Lucar Luc Pieters heeft de nieuwe regeringspolitiek “30 tot 40 procent” weggehapt uit de verkoop in China in de eerste helft van 2013. “Het dieptepunt ligt nu achter ons. Onze voorverkoop voor 2015 is al dubbel zo hoog als een jaar geleden. De klanten beginnen weer licht te zien.”

De grotere Belgische concurrent, Deroose Plants uit Evergem, publiceerde vorig jaar een verlies op zijn vestiging in Sjanghai Flower Port van ongeveer 2 miljoen euro.

Diversifiëren

EP vecht terug. Het kweekt op bestelling en experimenteert met orchideeën, calathea’s of de dwergbanaan musa tropicana. In anthuriums knokt Exotic Plants met de Nederlandse marktleider Antura, die met een pak staatssteun is gestart in Kunming in Zuid-Oost-China. De tweede grote anthuriumkweker, het Nederlandse RijnPlant, zit net als Deroose in de investeringsvriendelijke Sjanghai Flower Port dichtbij Sjanghai. Nederland heeft een zeer intensieve tuinbouwsamenwerking met China en heeft bilateraal aanzienlijke faciliteiten bedongen voor zijn kwekers. “We hebben er nog over gedacht een kantoor in Nederland te openen om daarvan mee te genieten, maar het heeft geen zin”, zegt Somnel.

“Je mag niet stilstaan bij bromelia’s, zelfs al ben je marktleider. Je moet diversiteit creëren, andere planten proberen en anticiperen, ook al is de bromeliamarkt al dertig jaar goed. We proberen andere dingen en als het nodig is, bouwen we nog een nieuwe kas bij. Dat zit trouwens al in onze verkoopprijs. Wij hebben niet de tactiek om een nieuw product goedkoop in de markt te zetten. Als je dat doet, kan je later je nieuwe kas niet betalen. In China kan je naar beneden met een prijs, maar niet naar omhoog.”

BRUNO LEIJNSE IN LANG XIA

“Een nieuwe variëteit op de markt brengen, duurt vijf jaar”

“In China kan je naar beneden met een prijs, maar niet naar omhoog”