Het zal u niet verwonderen, beste lezer, dat ik al jaren zoek naar de essentie van management, mijn vakglebied. Niets is zo moeilijk als de essentie vinden. Iedereen kan lange lijsten succesfactoren fabriceren. Ik heb managementmodellen gezien met zo’n dertig of veertig variabelen. Maar waar is de tegenhanger van E =MC2?
Uiteraard hebben collega’s van mij, leermeesters en goeroes, een verdienstelijke poging gedaan. Volgens de nieuwste managementgoeroe, Jean-Marie Pfaff, is het dus penalty’s trappen. Ze zullen hem na de verloren Champions League-finale bij Bayern München eens te meer niet tegenspreken. En uiteraard hebben andere goeroes ook veel wijze dingen gezegd over de essentie van management. Toch bleef ik op mijn honger. En zoals vaak, vind je het antwoord op zo’n vraag als je er niet echt naar zoekt.
Ik lees het overlijdensbericht van ene Thomas ‘Amerillo’ Slim, een voor mij onbekende figuur. De man was een gokker, werd verschillende keren ‘wereldkampioen poker’ en kende een zeer bewogen leven. Dat is nog tot daar aan toe. Maar drie uitspraken van de man bleven mij aan de ribben kleven. Ten eerste, als je wil winnen bij het pokeren play the players, not the cards. Ten tweede, speel snel in een traag spel, en speel traag in een snel spel. Ten derde, zoek de sukkelaar in een gezelschap, en als je die niet vindt, verlaat het gezelschap, want dan ben jij de sukkelaar.
Vooral de eerste uitspraak leek mij een briljante synthese van alles wat ik van management, business, en leiderschap weet. Management is een kwestie van de andere spelers in het spel beter te kennen dan ze jou kennen. Uiteraard zijn er waarschijnlijkheden bij het pokeren, maar iedereen kan die berekenen. Maar wat doe je met een goede of slechte hand? Daar komt het op aan, daarom moet je de medespelers kennen.
En hier komt het slechte nieuws over management. Het beeld dat de ‘slechteriken’ zich vormen van hun omgeving is veel nauwkeuriger dan het beeld van de ‘softies’. We leren meer van pokerspelers dan van psychologen. Dat is het drama van de menswetenschappers. Een groot deel van de werkelijkheid ontgaat hen. Dat deel leer je maar kennen als je aan speeltafels rondhangt, ‘deals maakt’ of ‘aan de rand leeft’. In die omgeving moet je scherper observeren dan in een afdeling humanresourcesmanagement. Oplichters zullen hun slachtoffers zorgvuldig bestuderen. En dat met een bijzondere belangstelling voor ‘animal spirits’, en voor de Bermudadriehoek van de menselijke zwakte: angst, hebzucht en hoop.
Hebt u, beste lezer, die nog steeds in de Maslow-behoeftepiramide gelooft, zich nooit afgevraagd waarom er in die zo vaak fout geciteerde theorie (‘we zouden allemaal streven naar zelfontwikkeling’) blijkbaar geen plaats is voor hebzucht, lafheid, hoogmoed? Als je de biografie van de allergrootsten leest (Jack Welch, Steve Jobs, en ja André Vlerick), dan lees je snel over intimidatie en vooral niet geïntimideerd worden, over lef, over niets ontzien, recht op het doel afgaan. De belangrijkste kenmerken van die grote managers hebben bitter weinig te maken met de softe iedereen-is-goed-voor-iedereen van Maslow.
Een tweede kenmerk van de ‘groten’ is dat ze het ‘succesvol anders’ doen. Als iedereen zich druk maakt, blijven zij kalm. Als iedereen de tijd neemt, ontwikkelen zij een ‘sense of urgency’. Ze jagen je op door hun passie, hun gedrevenheid, hun tegendraadse visie. Het moet snel gaan. Er is een Oudnederlands gezegde: “Haast ge als ge de tijd hebt, dan hebt ge tijd als ge gehaast zijt”. Maar enkel de allergrootsten blijven ijzig kalm als er grote druk is. Toen de banksector aan het bezwijken was, werd duidelijk dat iedereen veel te snel bewoog. Niemand had zo’n scenario voorbereid. Toen het er dus echt op aankwam, had niemand de tijd. Zelfs Jean-Luc Dehaene moet nu toegeven dat hij in dit geval zich heeft laten pakken bij Dexia.
En het derde principe is groot in zijn eenvoud. Let op voor zelfoverschatting. Overal zijn er ‘winnaars’ en ‘verliezers’. Als je de anderen goed hebt bestudeerd, dan weet je wie de verliezers zijn. Die wil je niet om je om heen. Die ontsla je, die geef je geen plaats in je raad van bestuur. Die ontvriend je op Facebook. Maar stel je voor dat je niet weet wie de winnaars en de verliezers zijn. Dan ben jij de verliezer. Dan speel je poker tegen Amarillo Slim. Maar je hebt, zoals ik, nog nooit van hem gehoord. Dan moet je zelf maken dat je wegkomt.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School.
MARC BUELENS
Management is een kwestie van de andere spelers in het spel beter te kennen dan ze jou kennen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier