Het Bolsonaro- effect in Brazilië

Na een decennium dat verloren ging aan corruptieschandalen en recessie, zou 2020 het jaar moeten worden van de Braziliaanse ommekeer.

De extreemrechtse populist Jair Bolsonaro boekte eind 2018 een klinkende overwinning met beloftes om de economie te hervormen en de politiek wakker te schudden. Maar zijn eerste jaar als president werd overschaduwd door schandalen rond zijn familie en zijn ongeïnteresseerde houding tegenover de vernietiging van het Amazonewoud.

Zijn grootste succes was de herziening van het Braziliaanse pensioenstelsel waar meerdere regeringen hun tanden op hadden stukgebeten. De in oktober goedgekeurde wet zal helpen om de overheidsuitgaven op orde te krijgen en de broodnodige investeringen aan te trekken. Maar een merkbaar grotere economische groei en betere vooruitzichten voor de 12,6 miljoen werklozen zullen grotendeels afhangen van verdere hervormingen die in het parlement op zware tegenstand kunnen rekenen. Een vereenvoudiging van het belastingsysteem zou een grote overwinning zijn. Privatiseringen zullen vertrouwen en geld opleveren, maar voor sommige is een omslachtige parlementaire goedkeuring nodig. Brazilië zal zich geleidelijk en niet radicaal herstellen.

Toen het openbaar ministerie een onderzoek startte naar de witwaspraktijken van Bolsonaro’s oudste zoon Flávio, die senator is, gaf de president zijn plannen om politieke corruptie aan te pakken bijna helemaal op. De minister van Justitie Sérgio Moro had begin 2019 met veel ophef een wetsvoorstel gepresenteerd met tientallen maatregelen voor de bestrijding van omkoping en georganiseerde misdaad. Daar is vrijwel niets van over. Ondertussen heeft Bolsonaro ermee gedreigd de leiding van de federale politie, de belastingdienst en de fiscale opsporingsdienst te vervangen. Dat roept vragen op over onafhankelijkheid. De minister van Economische Zaken Paulo Guedes zorgde voor geloofwaardigheid en technische expertise in een onervaren en disfunctionele regering. Als hij ontslag neemt of krijgt, zouden de vooruitzichten somberder worden.

Boycot

Als Bolsonaro blijft doorgaan met de omstreden ontginning van het Amazonegebied en de bezorgdheid over de toenemende ontbossing wegwuift, zal de rest van de wereld hem buitensluiten. De boycot van Braziliaanse producten is nog beperkt, maar kan zich uitbreiden. Misschien wijst de Europese Unie dan op milieugronden een handelsakkoord af met Mercosur, de douane-unie waar Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay lid van zijn.

In 2018 is een nieuwe generatie politici verkozen die plechtig beloofd hebben om het parlement hervormingsgezinder en progressiever te maken. Maar Brazilië zal door een diep dal gaan voor de toestand beter wordt. Ongeveer 22.000 Brazilianen, onder wie veel jonge vakmensen, hebben in de eerste helft van 2019 aan de belastingdienst gemeld dat ze gingen emigreren. Dat is vijf keer meer dan in 2011. In 2020 zal de ontgoocheling onder zelfs nog toenemen.