Het Belgische werkpaard is versleten

De kar is te zwaar geladen, de weg loopt steil bergop en het paard is versleten. Voorlopig zwoegt de knol zich nog naar boven, maar het breekpunt is nabij. Dat werkpaard is de belastingen op arbeid, de kar is het Belgische sociale bestel, de bestemming zijn gezonde staatsfinanciën, en de weg loopt omhoog omdat de conjunctuur tegenzit. Je zou denken, geef het paard wat haver en maak de kar wat lichter, maar neen, de Belgische politiek roept ‘ju’, slaat met de zweep, en hoopt dat het paard het onder haar bewind niet begeeft. Want terwijl de Hoge Raad voor Financiën er in haar jongste verslag voor waarschuwt dat de recessie van 2009 zo diep en brutaal was dat ze het groeipotentieel van de economie (en dus de trekkracht van het paard) aangetast heeft, raakt de federale regering niet verder dan wat knip- en plakwerk om een begrotingsoorveeg van de Europese Commissie te vermijden en om de echte begrotingsdiscussie over de verkiezingen van 2011 te tillen.

De vergrijzing put intussen het paard uit en laadt de kar voller. Steeds meer inactieven zullen meerijden op de rug van een krimpende werkende klasse. Bij ongewijzigd beleid zullen zweepslagen straks niet meer volstaan. Het paard zal dienst weigeren, tenzij de niet-werkende klasse bereid wordt gevonden om de kar mee naar boven te duwen. De fiscale specialist Axel Haelterman pleit er voor om de centen te halen waar ze zijn en de fiscaliteit aan te passen aan de wijzigende draagkracht van de samenleving. Laat de oudere generaties meeduwen, en een hogere belasting op vermogensinkomens is daarbij het meest geschikte instrument. Axel Haelterman noemt deze keuze onvermijdelijk en hij heeft groot gelijk.

Even belangrijk is om het paard aan te sterken. Het maakt eigenlijk niet veel uit of de gezamenlijke overheid dit jaar ter waarde van 5 procent, of 7 dan wel 10 procent van het bbp tekort komt om de eindjes aan elkaar te knopen. Veel belangrijker is de kwaliteit van dat tekort, en vooral daar loopt het al jaren helemaal verkeerd. Er vloeit te weinig geld naar maatregelen die de economische groei kunnen opkrikken (zoals investeringen in onderzoek en ontwikkeling, of investeringen in lagere lasten op arbeid), en er vloeit nog veel te veel geld naar programma’s die de groei ondermijnen (zoals het subsidiëren van het vervroegd pensioen). Zolang de bakens hier niet verzet worden, zal de sanering van de overheidsfinanciën een triest straatje zonder eind blijven.

Het voordeel van een groeivriendelijker begrotingsbeleid is nochtans dat de kar niet pardoes zal moeten worden leeggekieperd. In de jaren negentig was het optrekken van de pensioenleeftijd voor vrouwen zo’n maatregel die op termijn heel wat vruchten moet afwerpen. Vandaag moet een echt generatiepact, dat financieel bestraffend is voor wie vroeg op pensioen trekt, die rol overnemen. Het is hemeltergend vast te stellen dat het eerste generatiepact de schatkist meer gekost heeft dan het pact heeft opgebracht (door de verhoging van de sociale uitkeringen), en nog hemeltergender is de conclusie (van onder meer staatssecretaris voor Begroting Wathelet van cdH) dat er daarom geen nieuw generatiepact wenselijk is. Of hoe sommigen erin slagen de kar voor het paard te spannen.

Focus

“Haal de centen waar ze zitten”, blz. 44

Door Daan Killemaes

Zolang de bakens niet verzet worden, zal de sanering van de overheidsfinanciën een triest straatje zonder eind blijven.