Hedge funds: een goede belegging in slechte tijden

De voorbije jaren hebben hedge funds sterk gepresteerd. Institutionele en vermogende privé-beleggers hebben er hun voordeel mee gedaan. Dankzij een nieuwe wet kan ook de kleine belegger binnenkort een gokje wagen. Wat zijn de mogelijkheden en risico’s van hefboomfondsen?

Hedge funds of hefboomfondsen hebben de voorbije jaren een doorbraak geforceerd. Vooral de sterke prestatie tijdens de moeilijke beursjaren 2001-2003 heeft bij veel marktspelers de ogen geopend. Uit de hoek van de institutionelen en gegoede privé-beleggers steeg de vraag exponentieel. Volgens het researchbureau Eurohedge beheerden Europese hedge funds eind juni 216 miljard dollar, een stijging van 70 % op jaarbasis. Wereldwijd zou eind dit jaar de kaap van 900 miljard dollar onder beheer worden gerond, een forse stijging tegenover de 100 miljard dollar eind 1990. De groei is nog niet ten einde en de doelstelling van hefboomfondsen om – ongeacht de beweging van de onderliggende markten – naar een positief rendement te streven, zal de goegemeente blijven aanspreken. Volgens het onderzoeksbureau Tass zal de sector tegen 2008 tussen 2000 en 2400 miljard dollar beheren. Het aantal hedge funds zit eveneens in de lift. Eind juni waren er wereldwijd een kleine 8000 fondsen, waarvan duizend in Europa. Dat is een verdubbeling tegenover eind 2000.

Hoewel de vooruitzichten voor hefboomfondsen gunstig zijn, kwam er de voorbije twee kwartalen een kink in de kabel. Voor het eerst sinds jaren stokte de fenomenale groei van middelen onder beheer en presteerden hedge funds ondermaats. De ruime S&P Hedge Fund-index (te volgen op www.standardandpoors.com) kon sinds begin dit jaar slechts een winstje van 0,4 % voorleggen. Het ontbreken van duidelijke trends en de extreem lage volatiliteit lagen aan de basis van de zwakke prestatie. Maar de financiële markten blijven niet eeuwig trendloos en geplaagd door een lage volatiliteit. Bovendien zijn steeds meer pensioenfondsen en verzekeraars vragende partij, ze ontdekken eigenlijk nog maar pas de mogelijkheden van hedge funds. De komende vijf jaar zou er jaarlijks 250 miljard dollar aan institutionele gelden naar de sector vloeien, tegenover 66 miljard dollar in 2003. Ook de beter geïnformeerde privé-belegger zal zijn steentje bijdragen. Hij zal kunnen kiezen uit een toenemend aanbod van hedge-fundproducten die meer op zijn maat gemaakt zijn.

De grote spelers

De wereldwijde hedge-fundindustrie wordt gekenmerkt door een groot aantal onafhankelijke spelers. In Europa heeft slechts een handjevol onbekende namen meer dan 10 miljard dollar onder beheer (exclusief fund of hedge funds, kapitaalgarantie…). Het zijn de Britse groepen GLG Partners en de beursgenoteerde Man Group en het Spaanse Vega. Ondanks de flink gespreide markt krijgen steeds meer hedge funds een aanvaardbare grootte. Midden 2004 hadden vijftig Europese fondsen meer dan 1 miljard dollar aan middelen, tegenover slechts tien in 2003. Londen is het Europese centrum van de sector: 60 % van de hedge funds heeft er zijn stek. Frankrijk, Ierland en Luxemburg zijn dankzij een betere wettelijke omkadering bezig aan een opmars.

Tot nu toe bleven de meeste gevestigde financiële groepen aan de zijlijn staan, maar het ziet ernaar uit dat ze een grotere rol zullen gaan spelen en mogelijk de sector gaan institutionaliseren. Eind september zette JP Morgan Fleming de toon door 1,3 miljard dollar op te hoesten voor een controlerend belang in Highbridge Capital, een beheerder van hefboomfondsen met 7 miljard dollar aan belegde middelen. De zakenbank kocht geen kat in een zak: Highbridge heeft een sterke track record van ongeveer twaalf jaar en biedt een gediversifieerde portefeuille van hedge funds aan. Lehman Brothers zou interesse hebben in GLG Partners en enkele weken geleden veerde de koers van Man Group met 20 % op na overnamespeculatie.

Voor een grote financiële instelling die de boot heeft gemist, is een aankoop de makkelijkste manier om zijn aanwezigheid in de industrie en zijn productengamma te vergroten. Maar steeds meer zakenbanken richten ook zelf hedge funds op. Zo halen ze talent weg van hefboomfondsen en bieden ze kansen aan talentvolle beheerders binnen de groep. De voorbije jaren zorgde de hedge-fundsector voor een ware brain drain bij veel instellingen. Andere groepen zoals Deutsche Bank gooien het over een andere boeg en hebben zich gespecialiseerd in dienstverlening aan hedge funds. Ze creëren een platform voor het hedge fund, zodat de beheerder zich alleen bezig moet houden met het beheer van zijn portefeuille.

België blijft (te) voorzichtig

Niet alleen binnen de sector zelf beweegt er heel wat, maar ook op wettelijk vlak is dat het geval. Tot voor enkele jaren waren hefboomfondsen alleen toegankelijk voor grote institutionelen en rijke privé-investeerders. De wetgever interesseerde zich maar matig voor deze producten en liet begaan. Daardoor werkten de fondsen in een wettelijk vacuüm. Daar kwam pas verandering in toen hefboomfondsen de stap naar de gewone beleggers wilden maken. Over de hele wereld zijn initiatieven genomen om de sector te reglementeren, maar het proces is nog lang niet ten einde. De belangrijkste doelstellingen zijn een betere bescherming van de privé-belegger en een betere transparantie.

In Europa hebben heel wat regelgevende autoriteiten het pad geëffend voor hefboomfondsen en hun beleggingstechnieken. Hoewel bepaalde beperkingen blijven gelden, hoeven de meeste hedge funds niet meer uit te wijken en kunnen ze onshore worden opgezet. Luxemburg en Ierland hebben het voortouw genomen en zijn bezig om een hefboomvriendelijke omgeving uit te bouwen. In Luxemburg hebben onshore hedge funds al 56 miljard euro onder beheer, tegenover 7 miljard dollar in 1998. Ierland doet het met 140 miljard euro beter, maar hier gaat het vooral over offshorefondsen. In Groot-Brittannië wil het financiële controleorgaan het verst gaan. De Financial Services Authority heeft plannen om hefboomfondsen rechtstreeks toegankelijk te maken voor kleine privé-beleggers. In Amerika zullen hedge-fundmanagers zich binnenkort moeten registreren bij de beurswaakhond SEC. Zijn topman, William Donaldson, is een voorstander van grotere transparantie en controle in de sector. Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, is een andere mening toegedaan en vindt een doorgedreven controle niet nodig. Volgens Greenspan hebben hedge funds een belangrijke rol in de financiële markten te vervullen, namelijk die van liquitiditeitsverschaffer.

In België is de richtlijn UCITS III omgezet in Belgische wetgeving. De omzetting is goedgekeurd in juni, het Koninklijk Besluit (KB) is in opmaak en zal ergens in november in het Belgisch Staatsblad verschijnen. Het KB zal Belgische banken de mogelijkheid geven om hedge funds aan particulieren aan te bieden, weliswaar in fel afgezwakte vorm: een dakfonds ( funds of hedge funds) met kapitaalgarantie. De Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen nam deze voorzichtige stap uit vrees dat de bescherming van de belegger in het gedrang komt. De commissie voelt zich namelijk niet klaar om de zware controle van ‘open’ hedge funds op zich te nemen. Volgens de Belgische Vereniging van Asset Managers geldt er een proefperiode van een tot twee jaar en kan de wet daarna worden herbekeken en verruimd.

Fondsbeheerders hadden het graag iets uitgebreider gezien. Met het concept van dakfondsen zijn ze tevreden, want het biedt mogelijkheden tot ruime diversificatie van de portefeuille. Maar die verplichte kapitaalbescherming is er te veel aan. Het brengt extra kosten met zich en is minder interessant. In onze buurlanden is meer mogelijk. Het hangt af van wat de controleautoriteiten kunnen en willen doen.

Hoger risico voor hetzelfde resultaat

Naarmate de middelen onder beheer stijgen, neemt het aantal uitdagingen toe. Zo bestaat het gevaar dat hefboomfondsen te veel invloed gaan krijgen op bepaalde segmenten van de financiële markten. Op de markt voor converteerbare obligaties bijvoorbeeld nemen hedge funds 80 % van de handel voor hun rekening. Volgens sommige bronnen zouden ze op sommige dagen verantwoordelijk zijn voor 30 % van de wereldwijde aandelenhandel. Te veel geld, nog verhoogd door het gebruik van geleende middelen, zou dezelfde opportuniteiten najagen en een bepaalde markt kunnen ontregelen. Door het toegenomen gewicht van de sector zou het zelf veel opportuniteiten tenietdoen en uiteindelijk zijn bestaansreden – het uitbuiten van marktinefficiënties – opheffen. Sommige zwartkijkers beweren zelfs dat het risico voor het financiële systeem nog nooit zo hoog was, omdat het kleinere aantal mogelijkheden op de markten de spelers nopen tot hogere risico’s (lees: nog meer geleend geld inzetten) om dezelfde resultaten als vroeger te behalen. In 1998 was het bijna zover, toen het hedge fund LTCM een put van 3,6 miljard dollar achterliet na enkele verkeerde ‘beleggingen’. Toen was de regelgeving bijna onbestaande, wat nu toch niet meer het geval is. De sector is daarentegen wel verdubbeld in omvang.

Beheerders van hefboomfondsen zijn, gezien de trendloze markten, wat voorzichtiger geworden. Ze houden meer cash achter de hand. In juli hielden hedge funds gemiddeld 8,5 % van hun middelen in cash aan, tegenover zo’n 4 % begin dit jaar. Tegelijk bouwen veel fondsen hun hefboom af (openstaande posities tegenover eigen middelen). Daarnaast zal in de huidige moeilijke marktomstandigheden een natuurlijk selectieproces in gang worden gezet. Te veel geld jaagt op te weinig talent. Driekwart van alle hefboomfondsen hebben minder dan 100 miljoen dollar onder beheer. Het minimum om te kunnen overleven, is 75 miljoen euro. Een deel daarvan zal verdwijnen. Het zal er voor velen op aankomen wat inventiever te zijn en meer flexibiliteit te tonen, want inefficiënties zullen altijd blijven bestaan.

Francis Muyshondt

Belgische banken krijgen de mogelijkheid om hedge funds aan particulieren aan te bieden, weliswaar in fel afgezwakte vorm: een dakfonds met kapitaalgarantie.

Volgens sommige bronnen zouden de hefboomfondsen op sommige dagen verantwoordelijk zijn voor 30 % van de wereldwijde aandelenhandel.