De Europese Unie en de Verenigde Staten hebben ooit geprobeerd een handelsakkoord af te sluiten. Dat is op een sisser uitgelopen. Zou het nu wel lukken? De context was toen compleet anders, volgens Karel De Gucht, gewezen Europees commissaris voor Handel. “Wij wilden toen een stap zetten naar volledige vrijhandel. Vandaag gaat het over het beperken van de schade.”
Er is ooit een poging geweest om tot een handelsakkoord tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten te komen, maar de opzet van toen is totaal niet te vergelijken met de inzet van vandaag, benadrukt Karel De Gucht. In 2013 begon hij als Eurocommissaris voor Handel de onderhandelingen met de Verenigde Staten over het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP). “Wij onderhandelden over een overeenkomst waarbij 97 procent van de Amerikaanse invoertarieven zou verdwijnen. Wij wilden een stap zetten naar volledige vrijhandel. Nu dreigt Donald Trump met een krankzinnig invoertarief van 30 procent. Via onderhandelingen probeert de Europese Unie dat tarief zoveel mogelijk te drukken. Vandaag gaat het dus over het beperken van de schade. Want 30 procent is wel degelijk een krankzinnig cijfer, als je weet dat de handelsstroom tussen Europa en de Verenigde Staten meer dan 1 miljard euro per dag bedraagt. Als die 30 procent werkelijkheid wordt, zal dat alles ontwrichten. Als het zover komt, hoop ik dat de aandelenbeurzen Trump tot de orde roepen, zoals eerder al gebeurde.”
Waar haalt Trump die 30 procent vandaan?
KAREL DE GUCHT. “Je kunt daar geen touw aan vastknopen. Trump zit gewoon zo in elkaar. Misschien voelde hij zich gepikeerd omdat Kaja Kallas, de Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Buitenlandse Zaken, erin geslaagd was een akkoord met Israël te sluiten over humanitaire hulp aan Gaza? Het zit Trump ook hoog dat hij niet kan onderhandelen met elk Europees land afzonderlijk. Buitenlands handelsbeleid is een Europese bevoegdheid. Trump kan bijvoorbeeld geen handelsakkoord sluiten met Italië of Polen. Dat werkt hem zwaar op de zenuwen. Je weet nooit wat die man gaat doen. Ik vind het best wel beangstigend dat zo’n groot en belangrijk land als de Verenigde Staten geleid wordt door een figuur als Trump en zijn ja-knikkers.”
Is het niet vooral het grote Europese handelsoverschot dat Trump op de zenuwen werkt?
DE GUCHT. “We leven nog altijd in een wereld waarin consumenten producten moeten willen kopen. Als de Amerikanen hun handelstekort met Europa willen wegwerken, moeten ze misschien eens beginnen met producten te maken die de Europeanen willen. Trump zegt dat Europa zware lasten legt op Amerikaanse invoer. Maar bij die lasten rekent hij ook de Europese btw-heffingen, die hij als een soort invoerheffingen beschouwt. Maar de btw is geen invoerheffing, want ze is van toepassing op zowel Europese als Amerikaanse bedrijven. Het toont aan hoe Trump alles door elkaar haalt. Zo wordt het bijzonder moeilijk tot politieke oplossingen te komen.”
De onderhandelingen over het TTIP werden in 2017 stilgelegd door Donald Trump, maar waren al onder Barack Obama op een dood spoor geraakt. Waaraan lag dat?
DE GUCHT. “Economisch opereren de Verenigde Staten op twee niveaus, federaal en deelstatelijk. Dat maakt onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord er niet gemakkelijker op. De regelgeving verschilt van deelstaat tot deelstaat. Bovendien focussen deelstaten vaak op een welbepaald product, waarbij ze dan het onderste uit de kan willen halen. Ik herinner me bijvoorbeeld dat ik toen om die reden naar Georgia ben gereisd voor besprekingen over kippenvlees. Vergeet ook niet de Verenigde Staten een vrij protectionistisch land zijn. De Europese Unie wilde het risico nemen om de onderlinge handel te liberaliseren, maar de Verenigde Staten niet. De Obama-regering was van goede wil, maar wist dat een vrijhandelsakkoord nooit door het Amerikaanse Congres zou raken. De Amerikaanse Handelsvertegenwoordiger Michael Froman, mijn tegenspeler in de Verenigde Staten, heeft vaak tegen mij gezegd: ‘Karel, we willen dit wel, maar we krijgen dit nooit door de Hill’ (Capitol Hill, waar het Congres gevestigd is, nvdr). Daarna is Trump gekomen. Over hem kun je maar één ding zeggen: hij heeft er niets van begrepen. Die man leeft op een totaal andere planeet.”
‘Over Trump kun je maar één ding zeggen: hij heeft er niets van begrepen’
Wat betekent dat in termen van internationale handel?
DE GUCHT. “De Verenigde Staten willen geen vrijhandelsakkoorden meer. Er is daar nieuwe wind gaan waaien, eigenlijk al onder Obama. Die wilde focussen op China en vond het daarom moeilijk het internationaal recht na te leven. Want ook China nam het daar niet nauw mee. Zo begrijp je ook de Amerikaanse beslissing om geen rechters meer aan te duiden bij de hoogste beroepsinstantie van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Dat heeft de regeling van internationale handelsgeschillen lamgelegd. Het vrijhandelssysteem heeft een regulator nodig. Als je die verlamt, werkt het systeem niet meer.”
De ironie wil dat de WTO en de andere multilaterale instellingen uit de naoorlogse periode tot stand zijn gekomen onder impuls van de Amerikanen.
DE GUCHT. “Zij hebben die instellingen vorm gegeven, ja. Maar langzaam zijn de Amerikanen zich boven het internationaal recht verheven gaan voelen. Zo kan het systeem nooit functioneren natuurlijk. Economisch loopt dat totaal verkeerd af. Bij Trump zijn de remmen volledig los. De wereld wordt momenteel niet bestuurd. Dat zal de wereldeconomie ontwrichten. De arme landen zullen daar het meest onder lijden.”
We zullen Trump moeten uitzitten.
DE GUCHT. “Wat mij nog het meest afschrikt, is een opvolger van Trump met dezelfde ideeën. Bekijk eens de evolutie van de Republikeinse partij over de laatste vijftig jaar. Haar gedachtengoed is van kwaad naar erger gegaan. Vicepresident J.D. Vance lijkt mij nog een gevaarlijker type, want hij is een ideoloog. Trump is geen ideoloog. Dat merk je aan de vele tegenstrijdigheden in zijn beleid. Vergeleken met Vance is Trump een tapijtenhandelaar.”
Misschien maakt Trump zo veel brokken dat de Democraten opnieuw de bovenhand halen in de volgende verkiezingen?
DE GUCHT. “Eind volgend jaar zijn er tussentijdse verkiezingen in de Verenigde Staten. Als de Democraten een meerderheid halen, krijgt Trump een parlement dat hem niet langer slaafs zal volgen. Dan krijgen we een totaal andere discussie. Maar ik denk niet dat de Democraten een comeback kunnen maken met een zeer linkse koers. Zohran Mamdani, de Democratische kandidaat voor het burgemeesterschap van New York, maakt momenteel furore met een heel links programma. Maar zo’n programma zal de Democraten niet aan het presidentschap helpen. Daar heb je een gematigde Democraat voor nodig die ook nationale bekendheid geniet. Voorlopig is de spoeling dun bij de Democraten. Dat is het probleem.”
