Handje vasthouden is niet nodig

De auteur is professor economie aan de VUB.

Nooit zijn de spaarders zo bang geweest een substantieel deel van hun financieel vermogen kwijt te raken als tijdens de voorbije financiële crisis. Erger nog, nooit hebben spaarders effectief zo veel geld verloren. Maar ook nooit was hun bescherming zo groot. Die contradictie zegt alles over de problematiek van het beschermen van spaarders.

De bureaucratie werkt traag, maar zeker. De voorspelbaarheid is evenwel enorm groot. Je hoefde dan ook geen futuroloog te zijn om te voorspellen dat het doorschuiven van de controle van de financiële instellingen van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen naar de Nationale Bank zou resulteren in een speurtocht naar nieuwe activiteiten voor de FSMA. Finaal zal dat resulteren in een bijkomende bescherming voor de spaarder. Te betalen door de spaarder natuurlijk. Maar moeten we dat wel toejuichen?

Natuurlijk moeten lessen getrokken worden uit de financiële crisis. De directiecomités van banken hebben beleggingen gedaan die, tenminste achteraf bekeken, onverantwoord waren. Als de controle-instanties van enig nut zijn, dan is het wel om iets verder te kijken dan bankiers en om te verhinderen dat de financiële instellingen aan hun eigen optimisme ten onder gaan. Daar hebben ze dus duidelijk gefaald. Bovendien was het toezicht van de Nationale Bank op de financiële stabiliteit ook niet echt succesvol, om het eufemistisch te stellen. De controleorganen dooreenschudden en doen alsof alles in de toekomst vlot zal verlopen, gaat toch uit van de hypothese dat spaarders uitermate naïef zijn. Dan is het niet verbazingwekkend dat het consumentenvertrouwen maar niet herstelt.

De spaarder heeft vele miljarden euro’s verloren op zijn beleggingen in de goedehuisvaderaandelen van de Belgische financiële instellingen omdat het toezicht heeft gefaald. Argumenteren dat verliezen vermeden kunnen worden omdat spaarders nog beter begeleid zullen worden in hun beleggingen, overtuigt niet. Dan ga je ervan uit dat de aankoopbeslissing determinerend is voor het eindresultaat van een belegging. Dat is niet het geval. De beslissing tot aankoop is maar de helft van het beleggingsverhaal: ook de beslissing tot verkoop is van belang. Maar om een goede verkoopbeslissing te nemen, heeft de spaarder nood aan accurate informatie. Informatie is hier het sleutelwoord, niet ‘handje vasthouden’. Dat laatste wekt al te veel de indruk dat er geen risico’s zijn en maakt de spaarder dus passief.

Dat de risicoaversie van beleggers nog steeds bijzonder groot is, valt eenvoudig te verklaren door de geleden verliezen. Geen enkel controlestelsel had zulke verliezen kunnen vermijden, tenzij het de financiële instellingen had verhinderd massaal in gestructureerde producten te beleggen. Het overgrote deel van de beleggers weet dat beleggen risico’s inhoudt, maar — en zeker in het geval van financiële instellingen — het toezicht door officiële instanties zou een zekere waarborg moeten bieden, waardoor het ervaren risico wordt beperkt. In die zin werkt het toezicht op financiële instellingen en op financiële producten contraproductief. Als u niet overtuigd bent, bedenk dan dat iedereen op kruispunten met verkeerslichten de neiging heeft er blindelings van uit te gaan dat er geen risico’s zijn. Dat is ook niet echt juist.

Moeten we daarom alle toezicht afschaffen? Dat zou wellicht te ver gaan, maar de essentie van het beleggen moet gerespecteerd blijven: de spaarder beslist en moet daarvan de gevolgen dragen. Hem de indruk geven dat bijkomende reguleringen de risico’s doen dalen, is misleidend. De overheid kan enkel tussenbeide komen om de informatie te verbeteren en de financiële instellingen te bestraffen als ze moedwillig verkeerde informatie meedelen. Aan mysteryshoppers hebben spaarders dus niets, want niemand koopt vandaag nog een kasbon bij een financiële instelling zonder een vragenlijst van vele bladzijden in te vullen en een kopie van zijn identiteitskaart af te leveren. Het blijft dus wachten op een voldoening gevende uitleg en reactie van de controleorganen op de financiële crisis.

JEF VUCHELEN

De essentie van het beleggen moet gerespecteerd blijven: de spaarder beslist en moet daarvan de gevolgen dragen.