Ik heb mijn jeugd doorgebracht in Sint-Jans-Molenbeek. Mocht u zin hebben in een huiszoeking, dan kan ik u zeggen wat u bij mij thuis zult aantreffen: enkele tientallen exemplaren van Trends en honderden managementboeken. Een van die boeken ben ik nu aan het lezen. Het gaat over de netwerkjes en de lunchcultuur van succesvolle start-ups. Waarom is Molenbeek een broeinest voor terroristen en Silicon Valley een vallei voor ondernemers?
Hebben economie en godsdienst iets te maken met de voedingsbodem voor terrorisme? Je moet tegenwoordig vooral politiek correcte antwoorden geven. Dat betekent dat je bepaalde argumenten maar in één richting mag gebruiken. Diep verborgen in mijn garage (wegens te saai) zult u een boek aantreffen van Max Weber, een van de grootste genieën uit de sociale wetenschappen. Hij heeft aangetoond — en men spreekt hem zelden tegen — dat het kapitalisme met zijn sterke werkethiek nauw aansluit bij het protestantisme. Maar dan geldt uiteraard ook voor het omgekeerde: dat bepaalde ideologieën nauw samenhangen met een gebrek aan werklust. Ideologieën die het fatalisme onderschrijven – uw lot staat geschreven in de palm van het Opperwezen – zullen een weinig vruchtbare bodem vormen voor economische welvaart.
Heel snel zult u in mijn boekenkast de werken van Geert Hofstede vinden. Culturen verschillen sterk in tolerantie voor grote verschillen in macht. Je hebt de culturen met een kleine machtsafstand (Nieuw-Zeeland, Canada, Nederland) en je hebt die met een grote machtsafstand (Mexico, Frankrijk, Filipijnen). De meeste Arabische en Latijnse landen behoren tot de tweede groep, de Scandinavische landen tot de eerste. België, ook Vlaanderen, is op het gebied van omgaan met macht overigens erg ‘Latijns’. Opnieuw is er een duidelijke band met godsdienst. Het katholicisme heeft zijn voorkeur voor een strikte hiërarchie, een centralisatie van macht en respect voor het gezag nooit onder stoelen of banken gestoken.
Zoek geen simplistische verklaring. Waarschijnlijk is IS kunnen groeien en bloeien omdat de dictators tijdens de Arabische Lente opzijgeschoven zijn zonder dat er een duidelijke nieuwe machtsstructuur is ontstaan. Er is in die landen een ‘sterke’ leiding nodig. Ze moeten een eigen vorm van democratie ontwikkelen, niet zomaar de onze overnemen. Onze democratie is aangepast aan onze kleine machtstafstand. Belgen moeten over zeer speciale talenten beschikken om een land met behoefte aan machtsafstand twee jaar te laten overleven zonder regering. Nog niemand heeft de link gelegd tussen dat historische machtsvacuüm en het bloeiende terrorisme in België. Maar laten we alle verklaringen voorlopig maar openhouden.
Alle kamikazepiloten waren Japans, maar bijna geen enkele Japanner was kamikazepiloot. Hetzelfde geldt uiteraard voor de moslims. De Arabische wereld was ooit een lichtend voorbeeld, met een leidende plaats in wetenschappen (algebra komt van het Arabische Al-Gibr, het bijeenbrengen van gebroken delen), architectuur en zelfs een veel betere versie van Vijftig tinten grijs. In Bagdad moest je zijn voor De vertellingen van Duizend-en-een-nacht.
De Chinezen zijn verarmd toen ze zich zijn beginnen af te sluiten van de wereld, en bewijzen nu welke spectaculaire groei je kunt organiseren in een open economie. De sjah van Iran realiseerde tijdens zijn bewind spectaculaire groeicijfers. Hij combineerde een wrede, dictatoriale hand met openheid. Singapore is in heel korte tijd uitgegroeid van een corrupte en verdorven stad tot een toonaangevende stadstaat. Niet door zich af te sluiten, maar door te beseffen dat het in een netwerk ingebed is.
Na 9/11 riep president George Bush de Amerikanen op te consumeren in New York. Bush wou dat New York weer open naar de wereld kon zijn. Voor de Arabische landen had hij, samen met de Britse premier Tony Blair, helaas andere recepten. Als u als zakenman iets wilt doen voor de veiligheid van wie u dierbaar is, als u ook uw steentje wilt bijdragen aan het uitroeien van fundamentalistisch terrorisme, help dan de Arabische markten voldoende open te houden. Voer handel, deel kennis en goederen. Iedereen beseft dat we voor een werk van lange adem staan, en dat we de strijd op vele fronten tegelijk zullen moeten voeren. Maar het handelsfront is er eentje dat we niet mogen vergeten.
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
“Als u ook uw steentje wilt bijdragen aan het uitroeien van fundamentalistisch terrorisme, help dan de Arabische markten voldoende open te houden”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier