GUY VERHOFSTADT EN ADAM SMITH

WAAR ZIJN ONAFHANKELIJKE INTELLECTUELEN ?

De glimlach wijkt niet van het gezicht van het ambetant joenk. We zien mekaar na het geruchtmakende interview van Herman De Croo in Humo. Guy Verhofstadt schrijft aan een belangrijke toespraak voor dinsdag 21 mei, precies één jaar na de verkiezingen die de VLD en haar vernieuwing een buiklanding deden maken. Voor Futura, een apolitieke denkclub, zal Guy Verhofstadt de Belgische economisch-politieke situatie vergelijken met de Britse, Nederlandse, Duitse en Amerikaanse. Wordt 21 mei ’96 Verhofstadts officiële terugkeer naar het voorplan van de Belgische politiek ? Hij heeft een boodschap voor de dragers van de rode, de groene en de blauwe vlaggen.

Meer dan andere VLD’ers herbront hij zich, kent hij de klassieken van de achttiende eeuw, de Enlightenment. Namen, gedachten en boeken waarrond een reveil op til is : “Ik ben bekeerd tot Adam Smith na het lezen van Demain le Capitalisme van Henri Lepage. Ik heb dat boek maandenlang niet durven openen, zeker in de jaren zeventig was de titel afschrikwekkend, het kapitalisme, ai. Een belangrijk hoofdstuk van Demain le Capitalisme handelt over de menselijkheid en de actualiteit van de Schotse Verlichting. Dat was een schok voor mij en dat heeft me naar een persoonlijke zoektocht gedreven”… “Adam Smith is een sleutelfiguur van de Schotse Verlichting. Ons beeld over die filosofen is vervormd. Stuk voor stuk waren het humane, ethische en fatsoenlijke wereldverbeteraars. In mijn scholierentijd en aan de universiteit voor zover daar ooit iemand iets over hen zei werden ze afgeschilderd als de vaders van alle wandaden in de samenleving. Dat is een leugen. Als je hen leest, ontdek je dat Smith en zijn tijdgenoten in Glasgow en Edinburgh de menselijke deugden wilden ontwikkelen, het sociale gevoelen, de zelfbeheersing, de vriendschap, het goede samenleven. Zij laken het egoïsme en de uitbuiting. Adam Smith acteert tweemaal in korte notities in twee turfdikke boeken het sociologische mechanisme van the invisible hand en geeft er geen absolute waarde aan. De onzichtbare hand, op het eerste gezicht een egoïstisch en mechanistisch beginsel, is niet de ruggengraat van zijn opvattingen. Voor Adam Smith past het leven in een schelp van gemeenschapszin, zelfbeheersing en mensenliefde. Je mag zulke figuren niet claimen voor je dagdagelijkse politieke bedrijf, maar ik zou hem een humane en progressieve VLD’er noemen.”

“Een genocide omwille van de ideeën van Adam Smith is er nooit geweest, wel omwille van het marxisme en het nationaal-socialisme. Martin Heidegger en Jean-Paul Sartre kozen voor Hitler en Stalin, beulen en onmensen. De modieuze intellectuelen ze vormen de meerderheid, de onafhankelijke intellectuelen sterven uit in België werden als motten aangezogen door de zogenaamde rationaliteit van de grote ideologieën, zij konden zo hun ideale samenleving bouwen. Dachten ze. Dit constructivisme, het puzzelen met de Legoblokken van totalitaire denkstelsels, verleidde de intellectuele voorhoede van deze eeuw tot stommiteiten. De jeugd niet de verbrande meelopers herontdekt Albert Camus en zijn L’ Homme Révolté en Le Premier Homme. Die boeken onderscheidden zich door hun getuigenis voor het persoonlijk engagement in een vrije samenleving, Camus werd daarom geminacht door les bien-pensants,” zegt Guy Verhofstadt.

Hij heeft een sabbatjaar achter de rug. Guy Verhofstadt is een van de meer belezen politici, geen duizendpoot als de Nederlandse liberaal Bolkestein, maar hij cirkelt in de buurt. Vorig weekeinde las hij de Nederlandse vertaling van La Fin de la Démocratie van Jean-Marie Guéhenno, Frans intellectueel en diplomaat : “Hij beroept zich niet op Adam Smith, maar zonder Guéhenno onrecht aan te doen, verwerpt hij, zoals de Schot, de dwangmatige solidariteit, het pessimisme van de socialistische verbeteraars die geen vertrouwen hebben in de mens en hem dus beschoolmeesteren. Kijk naar de socialistische praktijk in België. Louis Tobback, Norbert De Batselier, Frank Vandenbroucke willen de mensen niet vrij laten, ze zouden wel eens iets kunnen ondernemen dat tegen de constructivistische oogmerken ingaat. Neen, de burgers moeten geleid worden en dan klopt de uitdrukking wel door the invisible hand van de staat. De mens mag geen autonomie hebben ; de regering, de partij, de openbare ondernemingen zullen bepalen wat goed is. Denk aan het Toekomstcontract, dat is sociale engineering door de behoudende krachten van België. Dwangmatig opgelegde solidariteit maakt de samenleving eenzamer, killer, geïsoleerder omdat de solidariteit niet meer uit de buik komt. Deze negatieve evolutie is precies uitgelokt door hen die de mond vol hebben over solidariteit en menselijkheid maar zo pessimistisch zijn over de mens dat ze de solidariteit onder dwang willen laten opleggen door de staat. Je bent niet meer persoonlijk verantwoordelijk, neen, een ge-depersonaliseerd mechanisme, de staat, zal je brengen naar het heil.”

De socialisten onderhouden de verwarring tussen de begrippen staat en gemeenschap. Staat en gemeenschap zijn niet hetzelfde. De verdediger van de gemeenschap is de liberaal, getuigt Guy Verhofstadt. En het plan van Maurits Coppieters en Norbert De Batselier ? Verhofstadt : “Meer duidelijkheid in het politieke krachtenveld zal het politieke debat en de politieke cultuur ten goede komen.” Anderzijds : “Te veel intellectuelen zijn vergiftigd door hoge posten in de partijen, in de drukkingsgroepen. Waar zitten de onafhankelijke auteurs, die de maatschappij in vraag stellen ? Veel intellectuelen zitten in het systeem, Bea Cantillon in de senaat voor de CVP, Marc Elchardus bij de mutualiteiten voor de SP, uitgerekend Luc Huyse verdedigt vandaag de verzuiling, Kris Deschouwer is rijp voor een promotie in een SP-gebonden organisatie. De onderdanige intellectuelen ontvangen professorentitels, voorzitterschappen van parastatalen, vertrouwensposities in de zuil. Denk aan de honderden vastbenoemde hoogleraren van dit land. Zij worden gemanipuleerd of monddood gemaakt via het toebedelen of het afsnijden van onderzoeksgeld. Waar is de dynamiek bij onze intellectuelen ? Adam Smith had geen vlaggen, geen militanten, geen geheime cellen, geen syndicaten. Hij is vandaag sterk door de kracht van zijn woorden.”

GUY VERHOFSTADT (VLD) Te veel intellectuelen zijn vergiftigd door hoge posten in de partijen en de drukkingsgroepen.