Grillen en vrijheid

In Rijsel worden 60 schilderijen van Goya tentoongesteld samen met de reeks gravures ‘Los Caprichos’. Een gelegenheid om ook de miskende werken van de meester te ontdekken.

De afgelopen jaren was er geen gebrek aan Goya-tentoonstellingen. Het Prado van Madrid vierde in 1996 met veel luister de 250ste verjaardag van Francisco de Goya y Lucientes, die in 1746 geboren werd. De schilder viel eveneens in 1994 in Stockholm en in 1995 in de National Gallery in Londen te bewonderen.

Het Paleis voor Schone Kunsten in Rijsel bezit twee belangrijke werken van Goya die lange tijd als tweelingen werden beschouwd: ‘Las Viejas’ (De Oudjes), ook ‘El Tiempo’ (De Tijd) getiteld, toont twee bijna skeletachtige oudjes, die nauw in het oog worden gehouden door vadertje tijd en die waarschijnlijk doof zijn, gezien de plaat “Que tal?” (“Hoe is ‘t?”) die één van de twee in haar handen houdt. Op het tweede schilderij, ‘ Las Jovenes‘ (De jonge meisjes), staan twee charmante jongedames onder een parasolletje, één en al bevalligheid en fantasie. De twee werken zijn geschilderd met een tussenpauze van twee à drie jaar; het is enkel de extreme vrijheid die de schilder in beide schilderijen betuigt die er een verband tussen legt. Want als hoveling en officieel portretschilder van de Spaanse koningen, als moedige hoveling die de macht der machtigen trotseerde, is Goya tevens de maker van ‘Los Caprichos’, een reeks gravures met een verbluffende techniek, waarin landschappen, fantastische figuren en dromerige mysteries met elkaar worden verweven. Later zal hij ‘Los Desastres’ (De rampen) graveren, over de Frans-Spaanse oorlog, en een ultiem, hopeloos somber beeld schetsen van de wereld der levenden met zijn “zwarte schilderijen”, vandaag te zien in het Prado.

Rijsel is zo verstandig geweest om niet te willen wedijveren met Madrid. De werken die gehergroepeerd zijn in thematische zalen (religieuze schilderijen, portretten vóór en na 1800, stillevens, wandtapijten) worden eveneens tegenover een essentieel document geplaatst, “de inventaris van 1812”, die de werken van Goya opneemt die op die datum in zijn atelier hingen. Ook al zijn er geen werken te zien die zo bekend zijn als de twee ‘Majas’ (de geklede en de naakte), kunt u er wel genieten van de realistische en ironische brio in zeer fascinerende portretten, waarvoor mensen van adel, familie en vrienden van de schilder model hebben gestaan.

De kracht van Goya komt nog eens tot uiting in stillevens (een buitengewone schaapskop, bijvoorbeeld), waarin kleuren luchtig en verfijnd worden gerangschikt. De religieuze taferelen zijn minder pakkend, maar vormen wel degelijk een belangrijk facet in de carrière van Goya die in deze tentoonstelling wordt ontvouwen.

“Goya, un regard libre”, Palais des Beaux-Arts, place de la République, Rijsel. Tot 14 maart. Info: Tel. 0033-320.06.78.00. Reserveren kan via Tel. 0900/00.600.

ALAIN DELAUNOIS