‘Goed geld verdienen is prima’

Jan Louis Burggraaf (48) is een jaar onafhankelijk bestuurder bij De Persgroep. De streng gelovige advocaat staat aan de absolute top van de dealmakers in Nederland. Voor zijn cliënt ABN AMRO ging hij een bitse strijd aan met overnemer Fortis, dat “meer geleid werd door testosteron en revanche dan door zakelijkheid”.

De Nederlandse advocaat Jan Louis Burggraaf is al een jaar bestuurder bij De Persgroep, het mediabedrijf van Christian Van Thillo dat hij in 2009 heeft begeleid bij de overname van de Nederlandse vakgenoot PCM (uitgever van De Volkskrant). Al zeven jaar wordt de vennoot van Allen & Overy door zijn eigen beroepsgroep uitgeroepen tot beste fusie- en overname-advocaat.

Burggraaf voerde ooit een bitse strijd tegen de overname van ABN AMRO door Fortis & co. Volgens Quote is hij de best verdienende advocaat. Elk jaar harkt hij 2000 factureerbare uren bijeen a rato van minstens 500 euro per uur. De zondagen reserveert de streng gelovige advocaat voor een of twee erediensten in Baarn. “Aan dat principe werd de voorbije jaren wel eens getornd”, zegt hij. “Als er een bank dreigt om te vallen wordt de redding meestal bewerkt tijdens het beursarme weekend. Ik laat cliënten nooit in de steek. Ook dat is christelijk. Maar werken op zondag is een worsteling waar ik moeilijk uitkom.”

TRENDS. Waarom neemt u naast uw drukke carrière nog een mandaat als onafhankelijk bestuurder bij in De Persgroep?

JAN LOUIS BURGGRAAF. “Omdat ik Christian Van Thillo en zijn ploeg tijdens de gesprekken met PCM erg heb leren te waarderen. Voor ik mijn eerste mandaat als onafhankelijk bestuurder heb aangenomen, maakte ik duidelijk dat ik dat niet als een leuke bijbaan beschouw. Ik wil toegevoegde waarde bieden. Zij hebben me gevraagd als kenner van de Nederlandse Umwelt en transactiespecialist. Het voorbije jaar is buitengewoon leerzaam geweest. Ik ervaar nu pas echt hoe complex het beslissingsproces in een bestuursorgaan is. De directie heeft een enorme voorsprong in de informatie en je wordt geacht toch sturend op te treden. Moeilijk.”

Hoe kijkt u aan tegen de Vlaamse manier van zakendoen? Zijn er grote verschillen met de Nederlandse?

BURGGRAAF. “Jullie zijn gereserveerd en beleefd, maar niet minder efficiënt. Nederlanders, ook ik, hebben een uitgesproken en bijna onbeschofte manier van zakendoen. Vlamingen kijken er met verbazing naar, maar ze laten zich niet imponeren door haantjesgedrag. Daar zijn ze veel te slim voor.”

Geldt dat verschil ook voor advocaten?

BURGGRAAF. “Zeker. Nederlandse advocaten zijn wat vocaler en minder gepolijst. Ook de aanpak verschilt. Vlaamse advocaten zijn flexibeler. Minder belerend ook. Dat is dan het katholieke kantje van Vlaanderen. Ze zoeken in de onderhandelingen een gezamenlijke innerlijke overtuiging – liever dan de confrontatie, zoals bij ons – en dat gaat wat soepeler bij een goed diner en een heel goed glas wijn. Voor ons is het diner een beloning na een akkoord, voor jullie de weg ernaartoe. Het is een cliché, maar het is wel waar. Ook in het zakenleven werkt het zo. Wij willen eerst alles netjes op papier om dan een zakelijke relatie aan te gaan. In België en Frankrijk gaan zakenpartners in spe op pad zonder echte afspraken, en ze geraken er onderweg wel uit.”

U staat niet bekend als een jaknikker. Heeft dat al vonken opgeleverd in de raad van bestuur van De Persgroep?

BURGGRAAF. “Liefde voor de onderneming verplicht me kritisch te zijn. Uiteraard zeg ik neen als dat volgens mij in het belang van het bedrijf en zijn stakeholders is. Ik kwam als jongeling binnen tussen die statige en wijze heren. Maar als ze me raad vragen – en dat gebeurt wel eens – ben ik erg verstaanbaar. Ze hoeven nooit te vragen wat ik juist bedoel.

“Ook tegenover de cliënten moet een advocaat weerwoord durven te geven. Jaknikkers zijn slechte adviseurs. Als ik denk dat een transactie niet deugt, dan zeg ik dat. Op korte termijn verliest het kantoor dan werk, maar het leeft niet alleen van transacties, maar ook van relaties. Anders dan investment bankers, die van de ene naar de andere deal zeilen.”

Hebben de advocaten bij de overname van ABN AMRO door Fortis, Banco Santander en RBS hun rol gespeeld?

BURGGRAAF. “Neen. Door mee door te draven in de dealhectiek hebben ze hun plicht verwaarloosd. Vooral bij RBS heerste de mentaliteit dat na zeven en acht grote overnames nummer negen ook moest lukken. Een adviseur moet dan durven in te grijpen.

“Aan koopzijde ging de verbetenheid boven het puur zakelijke. Enkele bankiers van Fortis en RBS namen revanche op de top van ABN AMRO omdat hun carrière er ooit niet naar wens was verlopen. Ze wilden er via de overname alsnog baas worden (Fortis-topman Jean-Paul Votron en directielid Lex Kloosterman werkten ooit bij ABN AMRO, nvdr.) Als testosteron prevaleert, heb je het recept voor een mislukking.

“Ook de adviseurs bij ABN AMRO verloren ooit de lange termijn uit het oog. Zo gaf ABN AMRO in 2004 zijn juridische beschermingsconstructie op onder druk van de shareholders value-hype die toen heerste. Alle deuren moesten open om zo de prijs van het aandeel een boost te geven. Dan heerst vijf dagen euforie, waarna de koers weer zakt naar zijn oude niveau. De kimono van de bank hing open, terwijl de strijd nog moest gestreden worden. Ze stond weerloos tegenover het vijandige overnamebod.”

Bent u voorstander van een verdedigingswal tegen overnames?

BURGGRAAF. “Beschermingsconstructies zoals preferente aandelen (die het stemrecht met de inzet van weinig middelen kunnen verwateren) leiden tot faire onderhandelingen. Ze kunnen eisen dat niet alleen de aandeelhouders, maar ook andere belanghebbenden hun stem kunnen laten horen. Zonder heb je een wassen neus. De overnemende partij weet ook dat je geen bescherming hebt en zo worden de onderhandelingsgesprekken een rituele dans.”

U waarschuwde ooit voor de uitverkoop van het Nederlandse bedrijven. Vreemd voor een advocaat die er dikwijls aan meewerkte.

BURGGRAAF. “Die waarschuwing kwam er niet uit een soort van Oranjegevoel. De wederkerigheid is weg. Heel wat andere lidstaten creëren de wettelijke mogelijkheid om vijandelijke overnames te ontmoedigen. In landen als Frankrijk werken privé en overheid waar nodig hand in hand tegen het buitenland. We moeten niet het gekke Henkie van Europa zijn en een eiland met een aandeelhoudersvriendelijke regelgeving worden. Door de globalisering en de kleine thuismarkt worden Nederlandse bedrijven meer dan vroeger opgeslokt door grotere concurrenten. Zo verdwijnen ondernemingen van strategische waarde uit ons land.

“Ik bestudeer met interesse de nasleep van de uitverkoop van jullie grote beursgenoteerde holdings, financiële en nutsbedrijven. Uit het inkomen per capita in Vlaanderen – ik spreek even niet over België – blijkt dat jullie bevolking erg welvarend is en bovendien over een grote privéspaarpot beschikt. Het schoolvoorbeeld van een weerbare economie. Bloeiende familiebedrijven worden geleid door veerkrachtige entrepreneurs. Wat hebben wij in Nederland? Managers. Die functioneren goed in grote groepen, maar zijn minder gewend om persoonlijke risico’s te nemen dan ondernemers.”

U reserveert de zondag voor de kerk en uw familie. Weinig zakenadvocaten kunnen zich dat veroorloven.

BURGGRAAF. “Op zondag probeer ik inderdaad minstens een keer naar de kerk te gaan. Die dag is niet alleen voor familie en vrienden. De zondag vormt ook een rustpunt, tijd voor contemplatie. Ik kan dan rustig overwegen of ik in een dossier wel goed bezig ben. De gesloten effectenbeurzen en geldmarkten maken van het weekend echter een ideaal moment om juist dan een fusie te beklinken of een bank te redden.”

U hebt theologie gestudeerd en was bijna een dominee geworden. Waarom bent u dan toch advocaat geworden?

BURGGRAAF. “Ik voelde me geroepen de kansel op te gaan, maar besliste dat het niet mijn leven was. Het was een existentiële vraag met een existentieel antwoord. Overigens is er wel enig verband met het beroep als advocaat. Ooit grapte een rechter dat ik eerder aan het preken dan aan het pleiten was.”

Is het blitse leven van een topadvocaat verenigbaar met de ingetogenheid van een godsdienst?

BURGGRAAF. “Nederigheid is essentieel in het geloof. De mens zal nu eenmaal sterven en daarna volgt het oordeel. God zal aan mij niet vragen of ik 200 deals heb begeleid of 220. Het gaat erom of ik Hem en mijn naasten heb liefgehad. Dat is de wezensvraag.”

U bent actief als CDA’er. Uw partij heeft serieuze klappen moeten incasseren.

BURGGRAAF. “De meest recente electorale dreun was gigantisch en de peilingen zijn slecht. De linkerflank heeft zich in de voorbije coalitie nooit bij de democratische uitslag van het congres neergelegd. De onderlinge verschillen tussen links en rechts werden heel zichtbaar. Die veenbrand woedt nog altijd. Er is geen duidelijke leider met een profiel, die het brede electoraat aanspreekt en de rangen kan sluiten.”

Hoe staat u tegenover de recente, bijna miraculeuze begroting in Nederland? Een opsteker voor fatsoenlijk politiek Nederland?

BURGGRAAF. “Het is een staaltje van landsbelang boven partijpolitiek. Ik was even heel trots op Den Haag.”

Hoe kijkt u met uw ethische kader tegen de crisis aan?

BURGGRAAF. “Goed geld verdienen is prima, zeggen wij calvinisten. Maar ik heb het moeilijk met kortetermijndenken en het primaat van de winst ten koste van alles. Het rentmeesterschap, om een CDA-woord te gebruiken, is verdwenen. We zijn hier niet alleen op aarde om te consumeren, maar ook om te conserveren voor de volgende generatie. Vandaag telt in de cultuur en dus ook het zakenleven te veel het hier en nu. Ik ben voor een stuk een cultuurpessimist. Ik zie een verband tussen de secularisatie en kortetermijndenken. Een mens zonder eeuwigheidperspectief moet zijn geluk hier en nu realiseren.

“In de periode 2002-2009 was er een niet te rechtvaardigen onevenwicht in de verdeling van middelen. Een half miljoen mensen hebben disproportioneel geprofiteerd van de financieel kunstmatige hefbomen. Zowel links als rechts heeft toen fouten gemaakt. Vakbonden investeerden in hedgefondsen, die vervolgens het eigen bedrijfsleven aan flarden scheurden – denk aan ABN AMRO. Als de leiding van de vakbonden zich overgeeft aan kapitalistische hebzucht ten nadele van de hele bevolking – dus de werkende klasse – dan is er iets fundamenteel verkeerd.

Zijn bankiers en advocaten die meewerkten aan die zeepbel ook medeschuldig aan deze crisis?

BURGGRAAF. “Absoluut. We hebben indirect meegeholpen aan de disallocatie van rijk naar arm. Meer dan eens stelde ik me de vraag of ik wel goed bezig was als professional en als burger. En dan ken ik de volgende vraag die u zal stellen: “waarom deed u het dan toch?” Had ik dan moeten weglopen van de onderhandelingstafel? Het antwoord? The jury is still out.”

Wanneer ziet u beterschap?

BURGGRAAF. “2012 blijft wispelturig door de onzekerheid over de economische ontwikkeling in het Westen, de problemen bij de financiële instellingen en de krapte op de kredietmarkt. Banken willen met Basel III zo weinig mogelijk uitlenen door de hoge financieringskosten. Er is geen vertrouwen, ook niet bij consumenten. De onzekerheid in de politiek maakt het uitwerken van een oplossing door Europa – indien die er al zou zijn – nog moeilijker.”

Vroeger trok de Benelux aan dezelfde Europese kar. In Nederland overheerst nu steeds meer het anti-Europese gevoel.

BURGGRAAF. “Jawel. ‘Wat krijgen we ervoor terug’, is de mentaliteit. Onze houding tegenover Europa mag best wat zakelijker en minder politiek zijn. Is men bang het Europese debat te voeren? Ik ben nogal sceptisch tegenover Europa. Ik word daarin gesteund door een belangrijk argument dat mensen eigenlijk niet willen horen. Landen als Noorwegen en Zwitserland doen het toch niet slechter dan de EU-leden? Integendeel zelfs.”

Ziet u de eurozone uit elkaar vallen?

BURGGRAAF. “Neen. Als de zestigplussers die vandaag Europa leiden de euro opgeven, is hun raison d’être verdwenen. Die baby zal niet aan Mammon worden geofferd, zelfs als de meerderheid van de bevolking dat zou willen. Dat bestaat niet. Ik heb geen heimwee naar de gulden, maar er zijn wel goede economische en financiële argumenten om de euro op te delen in een noordelijke en een zuidelijke munt.”

Mogen de Belgen meedoen met de noordelijke euro?

BURGGRAAF. “Absoluut. Maar dan moet premier Elio Di Rupo wel even jullie begroting op orde brengen. Anders stopt die eurozone misschien ooit wel achter Vilvoorde.”

HANS BROCKMANS

“Ik ben voor een stuk cultuurpessimist. Ik zie een verband tussen de secularisatie en kortetermijndenken. Een mens zonder eeuwigheidperspectief moet zijn geluk hier en nu realiseren”

“Als de zestigplussers die vandaag Europa leiden de euro opgeven, is hun raison d’être verdwenen. Dat zal niet gebeuren”