GENEUGTEN DES LEVENS

Carpe diem. Pluk de dag klinkt puiker in het Latijn. Beproef het carpe diem tijdens de drie vrije dagen die voor u liggen. Stel dan dinsdag de vraag hoe u als de werkweek steeds bezwaarlijker wordt de dag kan plukken zonder paas- en kerstextraatjes, hoe u de dag kan plukken als de 24-uurseconomie de soeverein is? Het aantal reële werkuren van arbeiders en bedienden zakt, het aantal feitelijke werkuren van kaderleden en bedrijfsleiders stijgt. Een rondje squash, golf of fitnessen kalmeert de tegengestelde trend. Meer niet.

De scholen nemen taken over van de gezinnen met tweeverdieners of de eenoudergezinnen. Bewaking voor en na, extra-ontbijtfoefjes om de halfslapende en semi-gevoede scholieren verder te helpen, psychologische raad en daad omdat de ouders onder de werkstress of uit gemakzucht de tijd met hun kroost beperken tot quality time. De scholen worden pseudo-gezinnen. Deze beweging breekt door in de bedrijven. Ook zij worden bedacht met de taken en de vertroosting die recentelijk toebedeeld waren aan het gezin of de buurt. Hoe kan je een gemotiveerde werknemer hebben als hij de avond voordien ontdekt dat de kinderen de deur zijn uitgevlucht of dat de partner zijn of haar zelfontplooiing wil verwezenlijken door een echtscheiding in te zetten? Vraag hem of haar daarop niet om een nota te schrijven over de nieuwe verkoopstrategie. Vorige week verschenen de cijfers over het stijgende verbruik van antidepressiva. De baas of zijn human resources manager moet vandaag brede schouders hebben om sociaal leed op te vangen. De bedrijven worden pseudo-gezinnen. Elke ondernemer die naam waardig, is dan nog voorzitter, ondervoorzitter of penningmeester van beroepsverenigingen, orkesten, beschuttende werkplaatsen, humanitaire organisaties. Jolige tijd. We zijn meer mans en geëmancipeerder dan ooit tevoren in 2000 jaar geschiedenis, echter wordt het heimwee naar tragere ritmes en trouwe omgangswijzen niet geringer.

De Franse filosoof Michel de Montaigne schreef: “Men moet zich met al zijn nagels en zijn tanden vastklampen aan het gebruiken van de geneugten des levens, want de jaren zullen ze ons één voor één uit de handen rukken.” De geneugten des levens zijn vandaag in België moeizamer vast te klampen als de verhalen over de stijgende werkdruk van de witte boorden en de blauwe kielen stroken met de werkelijkheid. Wie vroeger 55 was, werd op een vriendelijke, informele manier gerust gelaten, de situatie van halve ledigheid werd getolereerd. Vandaag is 55 geen excuus om nieuwe technieken aan te leren, om in de rat race gewogen te worden tegen de prestaties en de cyber-vaardigheid van dertigers.

Wat te doen? “Alles heeft enen bestemden tijd, en alle voornemen onder den hemel heeft zijnen tijd; daar is een tijd om geboren te worden en een tijd om te sterven,” schrijft het bijbelboek Prediker. Dit citaat geldt als motto van de Nederlandse interkerkelijke actie tegen de 24-uurseconomie. Als het in maatschappelijk gevoelig Nederland regent, valt de bui na enige tijd ook in Vlaanderen. Kardinaal Simonis opende de actie met een toespraak: “Wij kerkmensen maken ons zorgen over het feit dat het ons geschonken ritme van dag en nacht, van werkdagen en rustdagen ernstig verstoord dreigt te worden. (…) Een samenleving die aan het ritme van de seizoenen, van dag en nacht, van arbeid en rust voorbijgaat, verliest de intuïtie van een geschonken werkelijkheid.”

Dergelijke teksten zullen de strijders tegen de onderbezetting in ziekenhuizen, kantoren en werkplaatsen als muziek in de oren klinken. De trend is ingezet in de VS, waar downshifting – bewust leven aan een lager ritme – een modekreet is. Onthaasting is ons slomere woord voor de nieuwigheid. De strijders tegen de onderbezetting, tegen de werkdruk, zijn dezelfden die klaar staan om minder werkuren te eisen. Minder werkuren die zouden ruimte scheppen voor meer jobs. Is dat wel zo? Bestaat hier geen paradox? De regeringen van Frankrijk en Italië discussiëren met hun sociale partners over de 35-urenweek. In Frankrijk was een verkorting van de werkweek van 39 naar 35 uur, zonder loonverlies, een vedette van het socialistische verkiezingsprogramma. Lionel Jospin houdt zich aan zijn belofte, maar wat blijkt nu? De vakbonden zijn minder happig om de reductie dan zou kunnen verwacht worden. Zij denken dat de rechten van de werknemers zullen afkalven en de lonen zullen dalen. De belastingbetaler weet dat hij de rekening van de vermindering mee zal betalen. De ramingen van de nieuwe banen schommelen tussen 1 miljoen en 200.000. Sceptici geloven er geen woord van en zijn overtuigd dat de nieuwe dwang jobs zal vernietigen. De grote meerderheid van de werkgevers zegt er niet aan te denken om nieuwe arbeidsplaatsen te scheppen. Italië volgt het Franse voorbeeld. Varen tussen de twee klippen van enerzijds de 24-uurseconomie en haar gevaren voor een ordinaire versnippering van dag en nacht, en anderzijds de opiumdroom van de jobcreatie door kortere werkweken, vraagt grote stuurmanskunst. Beheerste rekkelijkheid van de economie-uren en soepele bedrijfsafspraken over werktijden en vergoedingen zijn de juiste trend. Het collectieve overleg verstoort de werkelijkheid.

FRANS CROLS