Geloof, hoop en liefde

Recticel is stokoud. 1778 is het doopjaar en de twee eeuwen nadien waren succesvol. In de jaren tachtig begon de onderneming, een dochter van Generale Maatschappij, vervaarlijk te wiebelen. Zij werd Gechem en knakte onder haar hoogmoed. Nieuwe aandeelhouders stapten binnen in de zomer van 1998 en ondersteunden de omwenteling van Luc Vansteenkiste. De CEO vecht al een kwarteeuw voor zijn Recticel. In 2000 wordt een kapitaalverhoging waarschijnlijker.

Noyen (Frankrijk).

Luc Vansteenkiste (52 j.) is een interessante man die goed in zijn vel zit en een indrukwekkende stapel hotelzeepjes kan voorleggen omwille van zijn vele reizen voor Recticel. Hij duelleert al jaren met een fluwelen handschoen in plaats van met de boksbeugel. De zachte methode blijkt te werken. Op negen maanden van 2000 toont Recticel dat het verleden is overwonnen en de onderneming de nieuwe eeuw aanvat met serieuze vooruitzichten op groei en winst. De West-Vlaamse bedrijfsleider en de hoofdaandeelhouders van het Vlaamse netwerk verwezenlijken de omslag van een francofone establishmentfirma die jarenlang zwalkte. Recticel was PRB, was Eurofoam, was Gechem, was Carbochimique; moest knielen voor een gedwongen en mislukt huwelijk met het Amerikaanse Foamex dat veel geld kostte; zat in wapens, vrouwen en affaires; had een haat-liefdeverhouding met afgedankte kaderleden; werd opgegooid en weggesmeten als een circusbal door de Generale Maatschappij van België ( GMB). Een moeder die meer heks dan zoog was.

Derde renaissance?

Sedert 1990 schreef Trends twee grote verhalen over de toekomst van Recticel en met enige afstand van elkaar droegen ze beide de titel: ‘De Renaissance’. De aandrang is om die titel opnieuw te kiezen, ditmaal met meer kansen dan ooit dat de heropleving werkelijkheid blijft. De sfeer op het hoofdkantoor van Recticel is vrolijk. De slopende druk op de medewerkers vervluchtigt:

Een jonge overname en twee recente allianties – Correcthane (nu 100%), Matra (51%) en Orsafoam (25%) – illustreren de nieuwe adem van Recticel.

In de zomer 1999 is de modernste matrassenfabriek van Europa, Literie Bultex in Noyen-sur-Sarthe, klaar.

De spray-hal van Recticel voor BMW in Wackersdorf – de tweede poging om de vooruitstrevende auto-interieurtechnologie te doen lukken aan een montageketen – klimt uit het rood in 2000. Luc Vansteenkiste: “De engineering van die hal hebben we zelf gedaan, met onze ingenieurs, topkwaliteit. Dat konden we vijf jaar geleden niet aan.”

Einde 1999 volgt een sprayfabriek voor auto-interieurs in Zuid-Carolina (VS).

Vijftig nieuwe banen ontstaan bij de sprayfabriek in Wetteren, na contracten met Mercedes. Luc Vansteenkiste: “Op de arbeidsmarkt zien we dat we de belangstelling beginnen wekken. Men bemerkt onze turn-around.”

De jaarcijfers 1998 van Recticel zijn: geconsolideerde netto-omzet 39,6 miljard frank (+8%), geconsolideerd nettoresultaat 433 miljoen frank (+45%). Het nettorendement op eigen vermogen is 5,2%. De schuldratio bedraagt 1 frank schuld voor 1 frank eigen middelen. De Belgische omzet – Recticel bezit geen fabriek meer in Wallonië – beloopt 8,8 miljard frank. Van de 85 fabrieken staan er 82 in Europa (vijf in België).

Over de jongste twaalf maanden piekte de koers van Recticel tweemaal, in juli 1998 tot 582 frank na het aantreden van de nieuwe aandeelhouders, en in maart 1999 tot 530 frank na de eerste jaarcijfers onder het nieuwe bewind (zie grafiek). De winstgevendheid van Recticel is de grote uitdaging, geeft Luc Vansteenkiste toe. Over het boekjaar 1999 kan hij wel een nieuwe dividendpolitiek voeren. Vanaf 1988, en dat voor tien jaar, gold de verplichting om een vast dividend te betalen aan de bevoorrechte aandelen (43% van de stukken). Door het cumulatieve karakter van de soms niet uitbetaalde dividenden moet, in mei 1999 voor de laatste maal, de volledige jaarwinst van 1998 worden uitgekeerd. Recticel zat in een dwangbuis. ” Prayon Rupel werd bijvoorbeeld verkocht tegen een prijs die overeenstemde met de boekwaarde. Dus zonder winst. Was die er geweest door een hogere verkoopprijs, dan had ik die winst moeten uitkeren. Dat is dodelijk,” memoreert Luc Vansteenkiste.

Luc Van der Elst maakte een maand voor de publicatie van de jaarcijfers 1999 een positieve voorspelling in zijn VFB-rubriek in De Tijd. Gevolg: een koersopflakkering. De beurskoers van Recticel plakt al twee jaar, met een zeldzame piek, aan de bodem. Generale Bank voorspiegelde opwaarts potentieel voor de resultaten over 1999, na de publicatie van de cijfers 1998 (op 10 maart 1999). Recticel is met een omzet van bijna 40 miljard frank en 13 miljard frank beurskapitalisatie een grote Belg en een kleine Europeaan. Binnen dat grotere Europa met nieuwe machtsverhoudingen tussen essentiële beurzen (Frankfurt) en beurzen van de tweede zone (Brussel, Amsterdam) evolueert Recticel tot een typische Europese mid-cap.

Ex-federatie van kmo’s

“Recticel was een federatie van kmo’s en is een internationale groep in wording,” zegt Luc Vansteenkiste. De onderneming betreedt vijf sectoren (slaapcomfort, 32,3% van de omzet, de bijdrage tot het resultaat per sector wordt niet vrijgegeven; comfort, 22,4%; auto, 23,5%; isolatie, 12,9%; technische schuimen, 8,8%) in negentien landen. Technische schuimen brengt toch nog 3,5 miljard frank omzet in het laatje. De band tussen de producten is polyrurethaan ( PU). Polyurethaan leidt tot een instrumentenbord van een BMW 3, een matras en sandwichpanelen voor een koelkamer, wat is de synergie? Luc Vansteenkiste lacht: “Goeroes schrijven: doe één ding. Dus: kies. Wees ofwel technologisch excellent – in bijvoorbeeld de autonijverheid -, wees goed in marketing -, bijvoorbeeld bij de verkoop van matrassen of produceer volumes -, zoals in het comfortschuim. Wij doen de drie, want PU is de band en wij hebben een grote aankoopkracht en een geconcentreerde O&O-activiteit in PU.” Het slaapcomfort (zie kader: Matrassen en letterkunde) en de automobiel (zie kader: De sproeier) zijn de trekkers van Recticels gedaanteverwisseling.

Luc Vansteenkiste

is bescheiden, een typische West-Vlaming, een slimme duivel – oordelen vrienden en kennissen. Een ex-kaderlid: “De aandelen van Recticel zakten, zakten, zakten in 1997 en 1998 en hij liet betijen. Luc wou niet dat ze té duur werden, want als een alliantie werd gezocht, was het voordelig voor de koper dat Recticel niet te duur werd. Hij zocht pro-actief een nieuw partnership, want hij wist dat GMB de onderneming kwijt wou.”

Wat waren de mogelijkheden? Ten eerste, een grondstoffenmultinational (Bayer, BASF of ICI) die Recticel kocht. “Dat zouden die reuzen nooit doen om uit de conflicten met hun overige klanten te blijven,” meent Luc Vansteenkiste. Ten tweede, de verkoop van de onderdelen van Recticel: “Het was mijn diepste overtuiging, en die werd gedeeld door Generale Maatschappij, dat het potentieel van Recticel daardoor zou worden kapotgemaakt. Ik wilde niet vernietigen wat ik in 25 jaar mee heb opgebouwd.” Ten derde. GMB kon Recticel niet verkopen aan een andere producent van flexibel schuim, anders ontstond een dominante marktpositie. Ten vierde kon gezocht worden naar een financiële partner. Recticel woog slechts 2% in GMB’s portefeuille; die desinvestering had geen voorrang. Luc Vansteenkiste: “Recticel was in vergelijking met Generale Bank een gemakkelijk dossier. Concreet begon ik voor mezelf verkoopscenario’s op papier te zetten in juli 1997. Ik dacht de continuïteit te bereiken door een grotere groep van goede aandeelhouders te verzamelen die zouden spreken met één stem.”

Zeven aandeelhouders houden elkaar in evenwicht

GMB verkocht in de zomer 1998 voor gemiddeld 375 frank per stuk haar 60% van Recticel aan Rec-Hold (en behield 5% als symbool en aanmoediging). Rec-Hold is een doelgerichte holding die alleen stukken aanhoudt van Recticel met zeven aandeelhouders die elkaar in evenwicht houden. Luc Vansteenkiste: “Het management noch ikzelf wilden één frank verdienen aan de operatie. Een lage prijs voor Recticel was verantwoord, omdat de aandeelhouder vijf jaar vastzit en ook een décote heeft op zijn beurspapier. GMB maakte een afweging – wat is de échte waarde, wat is het potentieel? – en heeft in ons geval haar controlepremie niet willen verzilveren. Voor de tandem GMB en Suez Lyonnaise was het een operatie goodwill ten aanzien van België, zonder dat ze daar hun aandeelhouder de dupe van lieten worden. Ze konden trouwens hun rendement ook op andere dossiers halen.”

De zeven aandeelhouders

zijn Mercator & Noordstar met 28,6%, Lessius 28,6%, Bois Sauvage (van de Waalse financier Guy Paquot) 11,4%, Luc Geuten 8,6%, Vean (de managementvennootschap van Luc Vansteenkiste) 8,6%, Lennart/Mussche 6,6%, Sinvest ( Jacky Sioen) 5,1%, Seneca/Beukenlaan ( Luc De Bruyckere) 2,5%.

Generale Maatschappij hapte in het aas van Rec-Hold, want het was een goede story voor België en een goede story voor Vlaanderen. De unitaire krant La Libre Belgique titelde opgelucht over Rec-Hold: ” Enfin du Belge“.

Luc Vansteenkiste koos voor een holding hoewel die in België om historische en emotionele redenen een slechte faam heeft: “Een holding geeft de extra-financieringshefboom die een aandeelhouderssyndicaat nooit bereikt.” De kapitaalschieters van Rec-Hold beloofden om vijf jaar present te blijven, in weer en wind. In de (grote) raad van bestuur – voorgezeten door Luc Geuten – zetelen vijf leden van het management (veertig kaderleden bezitten sedert 1998 vijf procent van de aandelen). Luc Vansteenkiste: “Als ik morgen tegen een boom knal, moet er hier verder kunnen worden gewerkt. Ik heb in vreselijk veel crisissen gezeten. De reden om te blijven, was dat GMB bleef investeren. Je mag verder opbouwen, was de boodschap, ondanks de zwarte sneeuw. Ik startte als chief executive officer (CEO) in 1991 met 6 miljard frank eigen middelen en 21 miljard frank financiële schulden. Na enkele maanden waren de eigen middelen 9 miljard frank en de financiële schulden nog slechts 6 miljard frank. Twintig van de zestig fabrieken werden gesloten en 1500 mensen afgedankt. Recticel verloor slechts 1 miljard van de 27 miljard frank omzet.”

Luc Vansteenkiste zetelt in mooie raden van bestuur en leest ‘s zondags de verslagen en stukken. Dat begon bij Telinfo na een dagje brainstormen met John Cordier. Luc Vansteenkiste: “In raden van bestuur steek je heel veel op. Ik ben ook binnengestapt bij Sioen nadat Jacky Sioen me vroeg voor een gedachtewisseling over de automotivebranche. Bij CBR vervang ik Walter Vanden Avenne op vraag van Donald Fallon, die een Vlaming wou in zijn raad. Ik vervul ook mandaten bij Spector en Ter Beke.”

De troeven

Voor soepel schuim in fauteuils en autozetels bestaat er geen vervanging. Luc Vansteenkiste: “Je kan moeilijk terug van polyurethaan naar paardenhaar of vogelveren.” De wereldvraag naar soepel schuim groeit jaarlijks met 4% à 5%. In Centraal-Europa springt Recticel fors voorwaarts. Jan De Moor, corporate directeur personeel en communicatie: “De burgers van de nieuwe landen willen meteen elektronica en beter zitten en slapen. In een huis zit ons hard schuim en het zacht schuim verschijnt in de fauteuils en de slaapkamer. Het verbruik van polyurethaan en de stijging van het BNP klimmen gelijk op. Tussen nu en vijftien jaar zal de vraag structureel zeer sterk stijgen.”

De Europese “schuimers” waren met 160 in 1985 en vandaag zijn er 90, waarvan 24 in Italië. Consolidatie zal leiden tot twee à drie aanbieders. Luc Vansteenkiste: “In 1982 bestond het plan om de grootste polyurethaanproducent van Europa te worden door het samenvoegen van de PU-productie van Eurofoam, Solvay en Shell, maar de Europese overheid lag dwars. British Vita sprokkelde de stukken samen en is nu onze concurrent.” Recticel produceert vele soorten matrassen, ook met latexvulling, en lattenbodems. Een op tien Europeanen slaapt op matrassen van Recticel. Jan De Moor: “Wij veranderen de markt, we ondergaan de markt niet. Recticel bouwt als enige producent een internationaal merk op, onze Bultex.” Recticel en de Zwitser Valora zijn de marktleiders in matrassen. Rond Dunlopillo, ex- BTR, ontstaat een derde concentratie. De overige spelers blijven regionaal, want de merkondersteuning is duur. Door de recente overname van Matra (Swissflex) versterkt Recticel in het luxesegment.

Recticel produceert voor de bouw de Rolls-Royce van de isolatie en daarin wordt sterk uitgebreid. In de industriële sector werd 1998 een recordjaar met de isolatie van aardgasinstallaties in Indonesië, Quatar, Algerije en Nigeria.

Over de automotive

liet Luc Vansteenkiste in 1991 een technisch-wetenschappelijke audit maken. Recticel opereerde in twaalf technologieën, en daarvan werden er drie weerhouden: zetels, de omranding van de ruiten en het instrumentenbord. Recticel produceerde ook PU voor hoedenplanken, dakhemelbekleding enzovoort. Dat werd gestopt.

In de zogenaamde skins (toplagen van instrumentenborden, hoofdsteunen, handschoenenkastjes…) domineert PVC de markt en dat product ligt emotioneel. Recticel wordt in die niche steeds actiever met PU, de CFC’s werden uit de PU gegooid en PU is daardoor makkelijker te verkopen aan de ecologisten dan PVC. BMW koopt voor 4 à 5 miljard frank skins van Recticel op zeven jaar en Mercedes voor 2 à 3 miljard frank. Recticel produceert vandaag 750.000 skins, 7% van de Europese autoproductie (13,5 miljoen stuks). Luc Vansteenkiste: “Wij produceren hoogwaardige componenten en zijn geen assembleurs, dus concurreren wij niet met Johnson Controls, Lear of Magna. Je kan doorbreken in componenten door technologische vondsten en een gevecht van drie à vier jaar om een markt open te breken. We kennen stilaan de truc en hebben ons voor zeer lang vastgebeten in die groeisector.”

FRANS CROLS