“Geld is de zenuw van de oorlog”

De federale begroting 2009 is er. En er is hard aan gewerkt. De kabinetschefs van premier Yves Leterme en staatssecretaris Melchior Wathelet van Begroting, Caroline Ven en Marc Schiepers, hielden voor Trends een dagboek bij.

Dinsdag 14 oktober 14.30 u. Premier Leterme presenteert de begroting 2009 aan het parlement. De bevalling van het nieuwe budget was moeilijk. De tegenvallende economische conjunctuur en de bankencrisis slaan diepe putten. En de federale regering zat al krap bij kas door de financieringswet die steeds meer geld doorsluist naar de deelstaten. De regering grijpt terug naar eenmalige maatregelen en rooskleurige verwachtingen. De oppositie kraakt het beleid af.

De dagboeken die Caroline Ven en Marc Schiepers schreven over het geboorteproces van de begroting 2009, vertellen het relaas van de feiten zoals ze die op het moment zelf beleefden.

We spoelen terug tot begin juni. De begrotingswerkzaamheden trekken zich op gang. De regering stelt vier werkgroepen samen – sociale zekerheid, fiscale ontvangsten, gezondheidszorg en primaire uitgaven – en de departementen werken aan hun verlanglijstjes. Ven en Schiepers draaien zich warm. “Geld is de zenuw van de oorlog”, zegt Schiepers. Buiten woedt de communautaire storm, binnen werken hij en Ven aan de begroting. Maar de twee zijn gekoppeld aan elkaar. “Een staatshervorming is nodig om de federale overheidsfinanciën gezond te houden. De financiering van de kerntaken van de federale overheid komt in het gedrang”, zegt Ven.

13- 27 juni

>13 juni: de Hoge Raad voor Financiën presenteert een scherp rapport.

> Ook de Nationale Bank komt met zijn vooruitzichten voor de tweede helft van 2008. De conjunctuur vertraagt. Intussen piekt de inflatie en stijgt de politieke spanning. Want premier Leterme moet op 15 juli een verklaring afleggen in het parlement.

Ven: “De kritiek van de Hoge Raad stoort ons niet. Integendeel, het rapport kan ons helpen om de te hoge verwachtingen voor koopkracht en uitkeringen te temperen. De Hoge Raad ziet geen trendbreuk in het begrotingsbeleid, maar wij zien die wel. De rentemeevallers souperen we niet meer op en we bouwen het primaire overschot weer op. Voorts is het aantal eenmalige maatregelen fel verminderd. We willen vooral geen eenmalige maatregelen meer nemen die de toekomstige begrotingen bezwaren.

“De beleidsmarge is beperkt en daarom voeren we een doelgroepenbeleid, met aandacht voor de laagste pensioenen, de kinderbijslag en de laagste uitkeringen. We houden rekening met een groeivertraging, maar we kunnen niet op elk cijfer reageren. We wachten op de economische begroting van het Planbureau. Die komt over een week. Dat is ons kompas.

“Intussen komen de vicepremiers en de kabinetschefs samen voor de begrotingscontrole 2008. We willen het tekort van ongeveer 1 miljard euro op een ‘technische manier’ goedmaken door uitgaven te blokkeren. De begroting 2009 wordt een veel zwaardere oefening. We gaan uit van een economische groei van 1,5 procent in 2009.”

Schiepers: “Het rapport van de Hoge Raad zegt verschillende dingen. We hebben aan de administratie gevraagd de hypotheses nader te bestuderen. Die worstelt zich nu door het rapport van 120 bladzijden.

“Is de begroting 2008 gemaakt op basis van te gunstige uitgangspunten? Ja, omdat de situatie sindsdien is veranderd. De kernvraag luidt: hoeveel moeten we bijsturen? En dus wacht ik met spanning op de nieuwste parameters van het Planbureau voor 2008 en 2009.

“De assemblage voor de begroting is volop bezig, maar we zijn afhankelijk van onze toeleveranciers. De jongste ramingen van het Planbureau kwamen binnen. Zoals verwacht liggen die slechter dan vooropgesteld: minder economische groei, minder inkomsten en een hogere inflatie. Uiteraard heeft dat gevolgen. Het kost de federale overheid zo’n 85 miljoen euro meer als de spilindex een maand eerder wordt overschreden. En er is sprake dat dit al in oktober het geval is.

“We hebben onze diensten meteen aan het werk gezet om de berekeningen aan te passen. Bovendien coördineren we de actualisering die andere departementen moeten doorvoeren. Financiën moet de ontvangsten herramen.

“Ook de rijksdienst voor sociale zekerheid (RSZ) ging aan de slag met de nieuwe macro-economische vooruitzichten. Hij berekent de sociale bijdragen van werkgevers en werknemers en maakt nieuwe ramingen over de werkgelegenheid.

“Al die gegevens zijn de stukken van de puzzel die we op het kabinet samenstellen en we voegen er onze ramingen van de uitgaven aan toe.”

30 juni – 11 juli

> Politieke spanning stijgt. De onderhandelingen over de staatshervorming zitten in een impasse.

> 11 juli: Fortis ontslaat CEO Jean-Paul Votron

Ven: “Ik heb maar een paar uur geslapen en werk voort aan de beleidsverklaring van 15 juli. Vanavond, 7 juli, is er een kern over de begrotingscontrole 2008. Het tekort is hoger dan iedereen had geraamd. Vooral in de sociale zekerheid zijn er tegenvallers en onze uitgaven stijgen door de vervroegde indexering. Intussen stuit de werkgroep fiscale ontvangsten op tegenvallers. De btw-ontvangsten blijven achter en de overheid stort sneller te veel betaalde belastingen terug.

“De premier en de staatssecretaris bekeken de uitgaven van de departementen voor het budget 2009. De ‘comfortvragen’ worden geschrapt. Vanaf nu gaat alle aandacht naar de deadline van 15 juli. Ik zal blij zijn als de institutionele discussies van de baan zijn. Dan kunnen we in een andere constellatie onderhandelen. Nu bepaalt het traagste dossier het ritme. De regering heeft in elk geval geen ruimte om de koopkracht op te krikken en de vergrijzing vooraf te financieren. Maar we blijven strijdvaardig.”

Schiepers: “Om zeven uur op het kabinet en niet voor middernacht naar huis. Dat is mijn dagelijkse routine. De ene raming haalde de andere in. We kregen onder meer nieuwe berekeningen over de aanhoudende versnelling van de inflatie. Die stroom gegevens veroorzaakte een relletje tussen Melchior Wathelet en Didier Reynders. We zijn er niet door uit ons lood geslagen en volgen de logica van de cijfers. Ik ben bezig met de langere termijn en stap daar gewoon overheen. Toen ik als jonkie op een kabinet ging werken, vertelde een oude rot me: “Jongeman, kabinetten werken voor de eeuwigheid, in de wetenschap dat het morgen gedaan kan zijn.” Ik ga voor een duurzaam beleid zowel in tijd als inhoudelijk. Kort gewin, daar ben ik niet mee bezig.

“Er is een politiek akkoord over de begrotingscontrole 2008. De bijkredieten zijn goedgekeurd, de compensaties gevonden en de nieuwe initiatieven vastgelegd. Het kernkabinet had alle cijferhypotheses in de hand en wist dat de impact van de inflatie op het budget van de departementen al 190 miljoen bedraagt. Het overleg eindigde met een begrotingsoverschot van iets meer dan 100 miljoen. Daarmee gaan we de belastingschalen vroeger indexeren, uitkeringen voor eenoudergezinnen verhogen, de laagste pensioenen en die van de zelfstandigen optrekken, mensen ondersteunen die in moeilijkheden komen door de stijgende energieprijzen.

“De technische uitvoering van al die beslissingen, met haar stroom notificaties, kan helemaal op gang komen. En ondertussen blijf ik bezig met de voorbereiding van het budget 2009 en het sociaaleconomische meerjarenprogramma waar de politici zich het komende weekeinde over buigen en dat deel uitmaakt van het beleid waarover Leterme dinsdag een verklaring doet in het parlement.”

14 – 25 juli

>14 juli: ontslag Leterme

>18 juli: koning weigert ontslag en stuurt drie koninklijke bemiddelaars het veld in

Ven: “Het is een vreemde constellatie. Dag en nacht werken en plots is het gedaan. We zijn nu een regering van ‘voorzichtige zaken’. De Franstalige partners schrokken toen Leterme naar de koning trok en wij schrokken dat de Franstaligen schrokken. Maar we hebben twee grote pakketten klaar: de begrotingscontrole 2008 en de invulling van het sociaaleconomische beleid. Voor de begroting 2008 bleek een ‘technische controle’ toch voldoende na verificatie van de cijfers. Er was zelfs een marge van 100 miljoen euro waarmee we de indexering van de belastingschalen twee maanden vervroegen, de pensioenen wat verhogen en de kinderbijslag optrekken voor de eenoudergezinnen omdat daar een belangrijke werkloosheidsval zit. Dit alles staat nu on hold, tot duidelijk wordt of deze ploeg voort kan doen. Het zou spijtig zijn als dit werk in de koelkast terechtkomt.

“We zullen de volgende jaren in elk geval prioriteiten moeten leggen. Het regeerakkoord uitvoeren, is onbetaalbaar. We denken wel aan verlaging van het belastingvrije inkomen en een optrekking van de pensioenen.

“Vandaag 16 juli eindigen ook de bilaterale gesprekken met de departementen. Als er geen beleidsmarge meer is, trekken we de handrem op. Die voorwaarde is afgesproken tussen de regeringspartners en dat maakt het begrotingswerk de komende jaren gemakkelijker.”

Schiepers: “Het kernkabinet keurde het sociaaleconomische meerjarenprogramma en de daarbij horende begroting goed. Het zwaartepunt van dat voorbereidende werk lag bij het kabinet van de eerste minister, in het bijzonder bij Caroline Ven. Ik gaf de budgettaire onderbouw voor de doelstelling.

“De verklaring van Leterme op 15 juli voor het parlement vond door de regeringscrisis niet plaats. Het ontslag van de regering belette ons niet voort te functioneren. Zo hebben we de laatste interpretatieproblemen van de budgetcontrole opgelost. En bovenop dat alles blijft het werk doorlopen voor de gewone ministerraden. Als kabinetschef ben ik verantwoordelijk voor de coördinatie van dat alles. Ik weet wat gedaan.

“De afronding van de budgetcontrole 2008 veroorzaakte niet veel bijkomend werk. Dat komt omdat er naar de datum van 15 juli was gewerkt. We staken wel veel tijd in de presentatie voor de pers. Het komt erop neer het technisch budgettaire jargon om te zetten in mensentaal.

“De laatste ministerraad voor de vakantie bracht weer veel werk met zich. Traditioneel legen de ministers dan hun schuiven en wij moeten waken dat ze binnen het uitgestippelde begrotingsparcours blijven. Zo ook bij onze militaire bijdrage in Afghanistan. De inspectie van Financiën uitte kritiek. We herinnerden er Defensie aan dat het binnen zijn begroting moet blijven.

“De verwerking van de technische bilaterale gesprekken voor het budget 2009 in tabellen en nota’s is volop aan de gang. Dat moet tegen de tweede helft van september zijn afgerond. We zullen hier op het kabinet nog twee weken druk doende zijn met de begroting voor volgend jaar. Ik leg dan even de riem af en trek naar de kust. Ik blijf bereikbaar, maar neem toch even afstand. Iedereen heeft behoefte aan rust.”

25 juli – 1 augustus

> De inflatie op jaarbasis stijgt tot 5,91 procent. Het hoogste peil in 24 jaar.

> De koninklijke bemiddelaars krijgen tijd tot midden september.

Ven: “Dinsdag 22 juli heeft de ministerraad plaatsgevonden en de pakketten die klaar waren, zijn goedgekeurd. Nu wachten we op de consolidatie van de bilaterale gesprekken en een update van het Planbureau. Maar er zit al heel wat tegenslag in onze verwachtingen verwerkt. We gaan uit van een economische groei van 1,5 % in 2009. De grote vraag wordt hoe snel we uit het conjunctuurdal klimmen. Maar als de kredietcrisis aansleept, kan dat het vertrouwen ondermijnen. Het wordt een warm najaar, maar de rede krijgt de bovenhand als de realiteit van de conjunctuurvertraging doorsijpelt. Volgende week is rustiger en kunnen we wat opruimen. De vakantie wenkt.”

Schiepers: “De inkomsten uit de btw evolueren niet zoals we hadden gedacht. Een hogere inflatie brengt hogere prijzen van producten mee, wat de btw omhoog moet duwen. Dat resultaat vinden we onvoldoende in de cijfers terug.

“De jongste inflatiecijfers blijven op een hoog peil. Geen paniek, we zijn in de budgetcontrole uitgegaan van de mogelijkheid dat de spilindex in augustus wordt overschreden. De impact van de energieprijzen op de inflatie is belangrijk. We hadden stilletjes gehoopt dat de daling van de olieprijzen dat zou temperen. Niet dus.

“Het was de voorbije week iets kalmer. Ik maakte werk van coherentie tussen de cijfers. We sparen achteraf veel tijd uit als er van bij het begin overeenstemming bestaat over de parameters die alle betrokkenen gebruiken. Daarom geef ik altijd feedback aan de verschillende instellingen waaronder het Planbureau over de budgetcontrole en de bilaterale gesprekken over de begroting van het jaar daarop.

“Het maakt deel uit van mijn ABC: meteen zoveel mogelijk discussies over de uitgangspunten wegwerken, dan de cijfers interpreteren en pas dan beslissen. Welke taal spreken we? Wat is de context? Wat beslissen we?”

> Vakantie. De regering en haar medewerkers leggen er even de riem af .

1- 12 september

> De belastingontvangsten blijven achter op schema.

> De Franstaligen gaan akkoord met het plan van de Vlaamse regering om een gemeenschapsdialoog op gang te trekken.

Ven: “De timing van de werkzaamheden ligt vast. Op 12 september krijgen we de economische begroting van het Planbureau, de consolidatie van de vragen van de departementen en een topografie van de sociale zekerheid. Dan kennen we de grootte van de begrotingsoefening voor 2009. De wil is er om naar een overschot te gaan.

“De problemen met belastingontvangsten zijn overtrokken. De lage groei van de ontvangsten is te wijten aan de btw en die is heel volatiel. Er is nog geen man overboord, maar we staan wel voor een grote operatie en het zal niet evident zijn om bijkomende beleidsruimte te maken. We deden bovendien al iets: op kruissnelheid verhogen de maatregelen uit de nieuwe begroting en uit de begrotingscontrole van 2008, de koopkracht van de gezinnen met ruim 800 miljoen euro in 2009.”

Schiepers: “Ik hoor veel verklaringen over de begroting en sommigen schatten de fiscale ontvangsten 1 miljard lager dan vooropgesteld. Het klopt dat de btw niet opbrengt wat we ervan verwachtten, maar fiscale ontvangsten evolueren niet lineair. Volgende week krijgen we de geactualiseerde economische begroting en die gegevens geven aan of we moeten bijsturen. Voor de uitgaven is dat niet nodig. Daar zitten we op koers.

“Door de vermindering van de lopende dossiers heb ik voor mijn vakantie meer tijd kunnen besteden aan de strategie om het budget voor dit jaar op het spoor te houden. Eenzelfde reflectiewerk deed ik voor de begroting 2009, met het oog op de eerbiediging van het stabiliteitspact.

“We kijken al uit naar maatregelen die de gebruikelijke mix moeten opleveren van inkomsten en besparingen. Daarbij moet er een evenwichtige verdeling zijn over de verschillende componenten van de overheid. En we leggen ons niet zomaar neer bij de beslissing van de Vlaamse regering, die geen 400 miljoen van zijn budget wil opzijleggen zodat de federale regering een begroting in evenwicht kan voorleggen.

“De begroting in het gareel houden, is allerminst een gemakkelijke klus. De economische context ligt moeilijk en we moeten het stellen zonder de rentemeevaller van de voorbije jaren, goed voor acht tot negen miljard. Maar defaitisme is niet aan mij besteed. Ik heb nog zulke moeilijke opdrachten tot een goed einde gebracht. De moeilijkste ervaringen in het leven zijn het leerrijkst.”

15-26 september

> De conjunctuur vertraagt. Het Planbureau publiceert een slechtere economische begroting.

> Het kartel CD&V/N-VA valt uiteen. Minister Geert Bourgeois verlaat de Vlaamse regering.

> 26 september: Fortis kapseist en moet door de overheid gered worden.

Ven: “Een groei van 1,2 procent voor volgend jaar is een tegenvaller. Dat betekent dat we op zoek moeten naar 5,5 miljard euro. We onderzoeken inkomsten en uitgaven, en bekijken ook operaties om de schuldafbouw te versnellen. Voor de begroting betekent dat lagere rentelasten. Maar meer dan A4’s die tussen ons circuleren, is dat niet. Er zitten ook denkpistes bij die niet door de CD&V gedragen worden. Nieuwe belastingen staan niet op het lijstje, toch niet in de personenbelasting. We raken ook niet aan de notionele-intrestaftrek. Andere belastingverhogingen zijn niet a priori uitgesloten. Een piste is hogere accijnzen op brandstoffen.

“De tegenvallende inkomsten verplichten ons accenten te leggen in het beleid. We betalen de prijs voor het beleid van de voorbije jaren. Er werden te weinig reserves aangelegd, beleidsmarge moeten we zelf creëren. Maar we moeten meer doen dan louter de put vullen. We willen de sociale uitkeringen welvaartsvast maken. En over bijkomende lastenverlagingen onderhandelen we nu volop. De zware dagen beginnen.

“We proberen akkoorden te maken met de deelstaten en de lagere overheden. Volgens simulaties begroten de gemeenten volgend jaar een tekort van 700 miljoen euro. Is dat nodig? Iedereen moet een inspanning leveren. Het is altijd op het niveau van de federale overheid en de sociale zekerheid dat de broeksriem moet worden aangehaald, terwijl net daar de factuur van de tegenvallende conjunctuur, de vergrijzing en de gezondheidszorg terechtkomt. En met de grove borstel door de gezondheidszorg is niet evident. Het kankerplan kost geld en er zijn bijkomende noden.

“Gisteren, 15 september, was er ook overleg met de sociale partners. We willen als regering niet de derde betaler spelen. We willen wel onze wettelijke verplichtingen van het Generatiepact nakomen en dat betekent het welvaartsvast maken van de uitkeringen. Dat kost 200 miljoen euro volgend jaar. In totaal doen we voor 880 miljoen gerichte maatregelen voor de koopkracht. Daarnaast willen we ook het regeerakkoord naleven dat spreekt over doelgerichte lastenverlagingen voor bijvoorbeeld ploegenarbeid.”

Schiepers: “Het politieke overleg met elke minister over zijn of haar budget 2009 is achter de rug. Gemiddeld willen ze 8,5 procent meer geld dan dit jaar. Dat kan niet. Het zal er dus op aankomen besparingen te vinden. De politieke moeilijkheden rond het kartel CD&V/N-VA belemmeren ons werk niet. Gouverner c’est prévoir en we gaan ervan uit dat het begrotingsconclaaf op de vooropgestelde datum plaatsvindt.

“De geactualiseerde informatie over de ontvangsten en de sociale zekerheid is binnen. Dit en vorig jaar hadden we telkens een overschot van een miljard in de sociale zekerheid. Maar door de slechtere economie dalen de inkomsten en stijgen de uitgaven. Het ziet er veel minder rooskleurig uit voor 2009. Er is 550 miljoen tekort in de sociale zekerheid als we niets doen. En de studiedienst van Financiën berekende dat er dit en volgend jaar telkens een miljard minder ontvangsten zijn.

“We zoeken tijdens bilaterale gesprekken met de verschillende ministers naar manieren om de uitgaven te verminderen. We moeten een gat van om en bij de vijf miljard dichten. Maatregelen schud je niet zomaar uit je mouw. Vandaar het veelvuldige overleg en de voortdurende toetsing van de haalbaarheid van maatregelen die op tafel komen.

“We doen suggesties, anticiperen op de werkgroepen die tijdens het begrotingsconclaaf aan de slag gaan. Kortom, we maken het dossier klaar zodat de topministers samen met mijn staatssecretaris in het kernkabinet knopen kunnen doorhakken.”

29 september-15 oktober

> De bankencrisis deelt een nieuwe klap uit aan de economie. Ook Dexia heeft steun van de overheid nodig. Fortis wordt ontmanteld en verkocht.

> De begrotingsopmaak komt in de laatste rechte lijn.

Eerste week van oktober

Ven: “De te leveren inspanning is ruim 7 miljard euro geworden, want ook in de gezondheidszorg dreigt onverwacht een tekort van 600 miljoen euro. Als de deelstaten meehelpen, is de inspanning nog 6,5 miljard euro groot. Tijdens het eerste begrotingsweekend (zaterdag 4 oktober) hebben we een pakket van 2 miljard euro maatregelen afgetoetst en 1 miljard euro gevonden. Het gaat nog om pijnloze maatregelen, zoals een optrekking van de dividenden die de overheidsbedrijven uitkeren aan de regering. Er zijn ook bilaterale gesprekken met de deelstaten. Zondag was er een tweede kern gepland, maar de dossiers Fortis en Dexia doorkruisten de agenda. De operaties kosten ons 500 miljoen euro extra rentelasten, maar daartegenover staat een participatie in BNP Paribas. We zetten bilaterale gesprekken op, omdat in de kern niemand in zijn kaarten wil laten kijken.

“Een van onze pistes is ook om de doelstelling van 0,3 % overschot cyclisch te corrigeren. De groei van 1,2 % in 2009 wordt neerwaarts herzien. Het overschot was de doelstelling bij een normale groei. We bekijken wat een evenwaardige inspanning is bij een lagere groei. Deze piste is nu nog moeilijk politiek verdedigbaar. Maar anders voeren we een procyclisch beleid waarbij we op de rem moeten staan op een moment dat de economie het al moeilijk heeft. Dat is onmogelijk in het licht van de huidige vertrouwenscrisis. We willen ook de lastenverlagingen niet in gevaar brengen.”

Schiepers: “De begrotingsopmaak is een ‘iteratief’ proces. Er is een constante verfijning en aanpassing van de voorstellen nodig. De werkgroepen stellen zich aanvankelijk ook terughoudend op. Er is koudwatervrees, niemand wil in zijn kaarten laten kijken. De regering probeert intussen de grote contouren vast te leggen. Belangrijk op dit moment is dat we de federale uitgaven plafonneren op 36 miljard euro. Dat is 1,3 miljard minder dan de departementen vragen en dat is dus een belangrijke besparing. Het is schrapen tot de laatste euro, want in de vergrijzingskosten, voor rekening van de federale overheid (17 miljard euro), kunnen we niet snoeien en we willen vasthouden aan onze objectieven voor ontwikkelingssamenwerking.

“De bankencrisis gooit de agenda’s door elkaar. We werken aan de bescherming van de deposito’s van particulieren en garanties voor interbancaire verrichtingen. Tussendoor is er ook overleg met de deelstaten. Zij hebben vragen voor de federale overheid over de overheveling van een aantal gebouwen en personeelsbestanden. Dit kan als pasmunt dienen om tot een deal te komen. En ook heel belangrijk: op dinsdag 30 september heffen we het glas op de verjaardag van Melchior Wathelet. De mens moet ook aan bod komen, al is het maar voor een uurtje.”

Tweede week van oktober

Ven: “Van vrijdag tot dinsdag (10-14 oktober) veroorzaken de dynamiek van de onderhandelingen en de zoektocht naar een politiek evenwicht een hectisch overleg. Het is de premier die, na eerder bilateraal overleg met de ministers, de maatregelen op tafel gooit. Maandagavond moest nog 700 miljoen euro gevonden worden, maar voor er aan nieuwe beleidsinitiatieven gedacht kan worden, moet eerst de begroting in evenwicht en moet er 300 miljoen euro marge vrijgemaakt worden. Die marge wordt dinsdagnacht in de laatste uren voor de beleidsverklaring ingevuld: de laagste pensioenen worden opgetrokken en de forfaitaire beroepsaftrek wordt verhoogd.

“Vrijdag 10 oktober was er ook overleg met de groep van tien. We kampen daar met een ernstig probleem van timing. Wettelijk moeten we dus de uitkeringen welvaartvast maken, maar ook de werkgevers willen in het kader van het loonoverleg lastenverlagingen. Het is echter zeer ongebruikelijk om bij de start van het loonoverleg al een enveloppe van de regering op tafel te leggen. Er moeten middelen vrijgemaakt worden bij de begrotingscontrole begin volgend jaar.

“We gaan uit van een groei van 1,2 procent volgend jaar, terwijl het IMF maar 0,2 procent verwacht. Ten eerste baseren we ons op het Planbureau en ten tweede was het dreigende tekort vooral een gevolg van de financieel-economische crisis. Wij mogen nu geen paniekvoetbal spelen. We moeten het vertrouwen ondersteunen, niet het pessimisme voeden. Deze regering heeft de fiscale druk niet opgetrokken en neemt veel pijnloze maatregelen. Daarnaast snoeien we drastisch in de werkingskosten van het federale apparaat.

“Ja, er zitten heel wat eenmalige maatregelen in de begroting, maar we mogen op dit moment de neergang niet versterken. Ik ben orthodox op begrotingsvlak, maar de omstandigheden laten die orthodoxe houding niet toe. En we beseffen dat ons begin volgend jaar een moeilijke begrotingscontrole te wachten staat. De federale middelen dalen in nominale termen met ongeveer 2 miljard euro, door stijgende transfers aan de sociale zekerheid en vooral de deelstaten. Zij krijgen 2 miljard extra middelen, mogen we dan geen tegenprestatie vragen?”

Schiepers: “Het is bijzonder hectisch. In het laatste weekend voor de beleidsverklaring worden alle troepen gemobiliseerd. Maar maandagnacht om 1 uur kunnen we nog eens klinken. Hans D’hondt, kabinetschef van premier Leterme, is een uur geleden 50 geworden. Vanaf maandagochtend 6 uur zijn we uit de veren om door te gaan tot de finish. Niets is verworven tot de laatste maatregel is goedgekeurd. Als in de laatste lange nacht het migratievraagstuk opduikt, maak ik van de gelegenheid gebruik om wat al beslist is in tabellen te gieten. Tegen de ochtend hebben we ook 270 miljoen euro gevonden voor nieuw beleid. Na de persconferentie van 16 uur denk je nog maar aan één ding: je bed inkruipen.

“Maar ook na dinsdag is er nog veel werk. Alle beslissingen moeten in notificaties gegoten worden en de vergadertijgers mogen weer aan de slag. Het zijn nog stevige discussies, want de departementen proberen nog wat uit de brand te slepen via interpretaties van de teksten. Dat is logisch. We zijn streng geweest en dus proberen de departementen nog wat beleidsruimte te scheppen. We willen het ‘kameelneuseffect’ vermijden, waarbij maatregelen goedkoop worden voorgesteld omdat ze pas in december van kracht worden. Maar op jaarbasis het twaalfvoudige kosten.

“De filosofie van deze begroting is om een evenwicht te presenteren en tegelijk rekening te houden met de crisis. De maatregelen die we nemen, zijn niet altijd structureel, maar een economie die op de knieën zit, kunnen we niet verder belasten of treffen met besparingen. We zorgen er ook voor dat de eenmalige maatregelen de toekomstige begrotingen niet bezwaren en in de goede jaren moeten we reserves aanleggen. We monitoren zoals altijd deze begroting permanent. We kijken daarbij naar de fundamentele trend. Indien nodig, sturen we onmiddellijk bij.” (T)

Door Daan Killemaes en Boudewijn Vanpeteghem Fotografie Michel Wiegandt