Geheime Luxemburgse kunst

Gluren in de afgeschermde kunstcollecties van de Luxemburgse banken, het kan ongegeneerd op 30 september op Private Art Kirchberg. “Want kunst is geen kantoordecoratie.”

Wie Luxemburg zegt, denkt spontaan aan een fiscaal paradijs, zwarte rekeningen en hoofdzetels van grote financiële groepen. Al wie geld in Luxemburg heeft staan, kent het zakenkwartier Kirchberg: een anonieme shoppingwijk waar grote banken, advocatenbureaus en fiscale consultancybedrijven kantoor houden. Denk maar aan Allen & Overy, Arendt & Medernach, Deutsche Bank, European Investment Bank en UniCredit.

Weinig mensen weten dat die grote instellingen immense collecties moderne en hedendaagse kunst hebben die haast nooit getoond worden aan het grote publiek. Om die Luxemburgse privécollecties enigszins te ontsluiten, organiseerde Clearstream Deutsche Börse in 2006 het initiatief Private Art Kirchberg, een opendeurdag in de kunstcollecties van grote instellingen op de Kirchberg.

Clearstream, het vroegere Cedel, is sinds 2002 een dochteronderneming van Deutsche Börse, gespecialiseerd in effectentransacties voor financiële instellingen. Zijn wereldberoemde kunstcollectie – met veel Duits topwerk van Andreas Gursky, Candida Höfer, Thomas Ruff en Thomas Struth – verhuisde in 2002 van Frankfurt naar Luxemburg. Vier jaar later kon het Luxemburgse publiek voor het eerst kennismaken met de topverzameling op de eerste editie van Private Art Kirchberg.

Biënnale

“De eerste drie jaar werd het evenement jaarlijks georganiseerd”, vertelt Philippe Dupont, partner bij Arendt & Medernach, een gerenommeerd advocatenkantoor met filialen in Luxemburg, Brussel, Dubai, Hongkong, Londen en New York. “Sinds 2008 kiezen we voor een tweejaarlijkse formule. Zo blijven de collecties telkens verrassend en kan de accrochage mee evolueren.”

De meeste instellingen maken een bloemlezing uit hun verzameling, die voornamelijk in stocks en in kluizen wordt bewaard. Andere bedrijven presenteren een solotentoonstelling over één kunstenaar, bijvoorbeeld de David LaChapelle-expo bij Arendt & Medernach. Die is opgezet met bruiklenen van de Belgische galerist Serge Maruani. “De werken komen van de galerij, maar wij kopen er ook een paar aan. Bij Arendt & Medernach hebben we sowieso de gewoonte om twee keer per jaar een solotentoonstelling te doen over een kunstenaar uit onze collectie”, zegt Dupont. “Kunst is voor ons geen kantoordecoratie. Het scherpt de geest van onze advocaten aan. Zoals we met een onbevooroordeelde blik naar hedendaagse kunst leren kijken, kijken we ook naar onze dossiers. Ik moet zeggen, we schuwen de controverse niet in onze kunstkeuzes. Veel van de werken in ons kantoor lokken hevige reacties uit. Zowel bij cliënten als bij werknemers.”

Vreemde eend

Anders dan Brussel staat Luxemburg niet bekend om zijn bruisende kunstscene. Behalve de tentoonstellingen in het Mudam, het Luxemburgse Museum voor Hedendaagse Kunst, valt er voor verzamelaars niet zoveel te beleven. Er wonen bovendien weinig kunstenaars en er vestigen zich maar weinig grote galeries in de stad. “En toch wonen hier veel verzamelaars”, weet Philippe Dupont. “Luxemburg is een knooppunt van belangrijke banken en Europese instellingen. Dat lokt expats. En daar zitten nogal wat kunstverzamelaars tussen, mezelf incluis.”

De familie Smets is ook een van die belangrijke verzamelaars van hedendaagse kunst. Zij startten de luxeboetiekketen Smets, die inmiddels 21 filialen in Luxemburg telt. “Ook wij doen mee aan Private Art Kirchberg”, zegt Carine Smets. “Het vergde wat overtuigingskracht om als enige commerciële winkel in het circuit opgenomen te worden. Onze familie verzamelt al twintig jaar hedendaagse kunst. We hebben natuurlijk niet de budgetten die de grote Luxemburgse banken aan kunst kunnen spenderen. En we beschikken ook niet over een interne kunstadviseur die de investeringen beheert. Wij kopen met ons hart, niet als financiële investering.”

Smets opende in december 2011 zijn eerste buitenlandse filiaal in Brussel, vlak bij de VRT-toren. De boetiek van 3800 vierkante meter combineert designermode met hedendaags designmeubilair. De vele hedendaagse kunstwerken die in de winkels opgesteld staan, komen uit de riante privécollectie van de Luxemburgse eigenaars Thierry en Carine Smets. Hun verzameling roteert in hun filialen. “Voor Private Art Kirchberg maakten we een tentoonstelling met kunstwerken over het thema licht. Vorige keer kwamen meer dan 700 mensen over de vloer. Dat was een behoorlijk succes.”

In de lijst van twaalf deelnemende instellingen prijkt ook Mudam. Het museum ligt ook op Kirchberg, maar doet pas sinds dit jaar mee aan Private Art Kirchberg. Enrico Lunghi, de directeur van het Mudam, koos zijn coups de coeur binnen elke deelnemende bedrijfscollectie. Zijn eigenzinnige keuzes krijgen een sticker op het Private Art Kirchberg-parcours. Veel Belgische kunstverzamelaars zijn trouwens vertrouwd met het Mudam. En dan vooral wegens de kapel van Wim Delvoye: een ‘neogotisch’ bouwwerk van tien meter met subversieve glasramen.

Brussel

Dat grote bedrijven in kunst investeren, is zeker geen typisch Luxemburgs fenomeen. Ook in België hebben grote bedrijven als Belfius, Würth, Katoen Natie en Belgacom indrukwekkende kunstverzamelingen die hoofdzakelijk in kluizen bewaard liggen. Van die bedrijfscollecties zijn meestal wel geïllustreerde boeken uitgegeven. Heel sporadisch zijn die werken maar voor het grote publiek te zien, zoals onlangs op de Belfius-collectiepresentatie in MuZEE.

Een overkoepelend initiatief als Private Art Kirchberg, waarbij bedrijfscollecties op dezelfde dag de deuren openen, bestaat nog niet in ons land. Best vreemd voor een land dat veel meer nog dan Luxemburg bekendstaat om zijn belangrijke private kunstverzamelingen.

THIJS DEMEULEMEESTER

“Zoals we met een onbevooroordeelde blik naar hedendaagse kunst leren kijken, kijken we ook naar onze dossiers” Philippe Dupont, Arendt & Medernach