Geestelijke vervuiling

Achter de luidruchtige protestacties van reclamekraker Kalle Lasn, een goeroe van de andersglobalisten, schuilt een zucht naar het herstel van aloude waarden.

Een reclamebureau uit Atlanta wil een opblaasbaar paneel met bedrijfslogo’s in een geostationaire baan in de ruimte sturen. Zo kunnen we de beeldmerken elke avond als een soort tweede maan zien. Dan kunnen we met zijn allen een versie van de jumbotron op Times Square, het gigantische elektronische reclamebord op de drukste plaats in New York, aangapen. Zo’n voornemen is gesneden koek voor Kalle Lasn, geproclameerd tot een van de vele ideologische stamvaders van de antiglobalisten (volgens de jongste politiek geratificeerde en gewijde woordkeuze: andersglobalisten). Vóór de bijna 59-jarige contestatieveteraan uit het Canadese Vancouver zich opwierp als kruisvaarder tegen de reclamekanonnen, vergaarde hij zelf naam, faam en een uitpuilende spaarpot als gewiekste reclameknaap. Na een onvervalste Paulus-ervaring keerde hij zich met evenveel fanatisme tegen zijn vroegere voedster. Sindsdien maakt hij ons attent op de manipulatie van de reclamejongens en in het verlengde daarvan, van de steeds toenemende macht van de concerns. Dat doet hij niet via gortdroge pamfletten, maar via speelse tot venijnige piraatversies van reclamecampagnes.

In zekere zin werkt Lasn als een graffitispuiter op billboards. Even een snorretje tekenen. Alleen gebeurt dat bij Lasn creatief en doordacht. Hij beschadigt niet, hij past aan om zijn boodschap duidelijk te maken. Een voorbeeld: onder de titel Obsession buigt een naakte mannequin zich voorover. Pas als je goed kijkt, merk je dat ze over de wc-pot hangt. Wie zo slank als het model wil zijn, kotst het eten gedisciplineerd uit.

Zulke beelden vinden we in het wereldwijd verspreide magazine Adbusters, dat Lasn oprichtte, en in zijn zopas als Cultuurkrakers vertaalde boek Culture Jam. De strijd tegen de symbolen van de machtige concerns doet sterk denken aan die andere bijbel van de andersglobalisten, No Logo van de ook al Canadese Naomi Klein. De vertaling mag dan al na die van Kleins contestatiebestseller verschijnen, het oorspronkelijke boek van Lasn werd een jaar voor dat van de protestprinses gepubliceerd.

Informatiesmog. Lasn verzet zich ook tegen wat hij marktstalinisme noemt, de totalitaire almacht van de bedrijfswereld. De concerns hebben eerst Noord-Amerika gekaapt en momenteel globaliseren ze dat vermaledijde maatschappijmodel. Amerika werd als het ware zelf een merk. Het model wordt gepromoot als de ware democratie, maar in werkelijkheid regeren de multinationals.

Die even simpele als radicale opvatting wordt geïllustreerd via diverse domeinen. Eerst en vooral gebeurt dat door het ideologische buskruit van de concerns, de reclame. Maar Lasn gaat ook in op andere vormen van geestelijke vervuiling, zoals een kwantitatieve overdosis informatie die de kwaliteit en helderheid van informatie in de weg staat. Ook daarvoor bedacht hij een krachtige term: informatiesmog. Ondertussen verstikt een flink deel van de wereldbevolking in de luxe, maar geestelijk verzuren en verpauperen ze. De politici kunnen niet eens meer waarschuwen, want ze zijn aan de kant geschoven door de concerns of ze spelen het spel cynisch mee.

Vlaamse bondgenoot. Op enkele al te eenvoudige en flauwe acties na, blijkt het protest van Lasn geestig en geraffineerd. Surf maar eens naar de website www.adbusters.org. In plaats van reclameborden aan spaanders te hakken, doorvlecht de stichter van de beweging zijn acties steevast met een boodschap. Hij mag dan al als één van de goeroes van de andersglobalisten te boek staan, hij laat zich niet meeslepen door platitudes en zelfgenoegzaamheid. De paradox is nu net dat zijn beeldrijke en opvallende acties afstand nemen van het cynische, holle of louter modieuze protest van zovele andersglobalisten. De woede of het ongenoegen van Lasn wortelt diep in waarden. Zijn plotse Paulus-bekering, die hem wegleidde van de ratrace, heeft hem veranderd in een moralist. Zijn boodschap, die momenteel uitgedragen wordt door iedereen die zich graag progressief noemt, is puur conservatief.

In plaats van het vocabulaire van linkse, syndicale of anarchistische stoottroepen, zweert Lasn bij een solidair ecologisch ideeëngoed. Zelfs de bijbels klinkende waarden soberheid, stilte en samenhorigheid lijken een perfect credo voor de in Letland geboren Canadees. Die waarden vormen ook de drie fundamenten die priester-leraar Luc Versteylen gebruikte toen hij eind jaren zeventig de beweging Anders Gaan Leven stichtte. In zijn onlangs verschenen terugblik Agalev – Strekking donkergroen 1977-1987 vertelt hij hoe de daaruit gegroeide politieke partij de oorspronkelijke principes opgeofferd heeft aan de eigen groeidrift. Blijkbaar speelt de pervertering van de fundamentele waarden zich op elk niveau af. Kalle Lasn en pastoor Versteylen, één strijd.

Luc De Decker [{ssquf}]

Kalle Lasn, Cultuurkrakers. Lemniscaat, 243 blz., 19,95 euro.

Een reclamebureau uit Atlanta wil een opblaasbaar paneel met bedrijfslogo’s in de ruimte sturen. Zo kunnen we de beeldmerken elke avond als een soort tweede maan zien.