Ga een keertje op café alstublieft

ZOWAT DE MEEST GECITEERDE zin uit de economie is wellicht de stelling van Adam Smith in The Wealth of Nations van 1776. “Wij verwachten onze maaltijd niet van de welwillendheid van de slager, de brouwer of de bakker, wel van hun eigenbelang. Wij richten ons niet tot hun menselijkheid, maar tot hun eigenliefde, we spreken nooit met hen over onze eigen behoeften, maar over hun voordeel.”

DIE ZIN HEEFT SMITH geschreven, naast eindeloze oproepen om elkaar te helpen, medelijden te hebben, goed te doen, omzichtig te handelen. Maar die ene zin wordt graag gebruikt om de ultieme superioriteit van de vrije markt te bewijzen. Greed is good: als iedereen maar uit eigenbelang handelt, zorgt de onzichtbare hand er wel voor dat alles netjes optimaal gecoördineerd verloopt. Er zijn nochtans betere idolen denkbaar dan Adam Smith als filosofische onderbouw voor onze vrijemarkteconomie, want hij schreef ook dat “zelfs als mensen uit dezelfde bedrijfstak bijeenkomen voor feesten of vermaak, het niet lang duurt of ze richten hun gesprek op een samenzwering tegen het publiek, of op een machinatie om de prijzen te verhogen”.

MAAR LATEN WE voor de eenvoud aannemen dat de vrije markt leeft dankzij de gratie van cafébazen (oorden voor feesten en vermaak) die alleen hun eigenbelang dienen. Laten we de hymne van het wilde kapitalisme, het marktfundamentalisme, het ultraliberalisme uit volle borst meezingen. Ondernemers zijn de draaischijf van onze economie. Waarom werken zij zo hard? Uit naastenliefde? Helemaal niet! Uit eigenbelang! Volgens ‘linkse’ bronnen is dat alleen om stinkend rijk te worden, maar spreek langer dan vijf minuten met 90 procent van de ondernemers en, ja, ze verdienen graag een centje (overigens bijna alle werknemers ook), maar ze willen vooral hun eigen baas zijn, autonoom kunnen handelen en iets scheppen waar ze zelf voor kiezen. En daarvoor zijn ze bereid risico’s te nemen van een totaal andere orde dan de ambtenaar, de chirurg of de hoogleraar.

MAAR VOLLEDIG IN DE GEEST van Adam Smith moet je dus zeggen: ze doen het voor zichzelf. Maar wat lees ik nu in de krant? Matthias De Caluwe, de CEO van Horeca Vlaanderen, roept de consumenten op: “Ga een keertje op café in plaats van thuis te vieren, en steun zo de lokale middenstand. Laat eens een keertje die barbecue met vrienden in de tuin, of die afterwork op je terras. Ga op café en restaurant, alsjeblieft.” In godsnaam, waarom zou ik dat doen? Waarom zou ik met mijn geld mijn bakker, slager of brouwer gewoon helpen, hij die toch alleen maar uit eigenbelang handelt? Meer nog, het is net omdat hij uit eigenbelang werkt, zo zeggen de fundi’s van een vrije markt, dat het werkt.

DOOR UIT SYMPATHIE buitenhuis te gaan eten of op een terrasje een aperitief te drinken, smokkel ik een vreemde norm binnen in de economie, een soort virus dat weldra dat café of restaurant kapot zal maken. Sympathie, medeleven, respect, menselijke warmte, dat mag en kan niet in de economie.

ERGENS MOET IK een redeneerfout maken. U weet natuurlijk beter. De bakker verkoopt zijn lekkere broodjes ook uit eigenbelang, want hij moet de slager en de brouwer kunnen betalen. Maar hij bakt die ook omdat hij weet dat hij er, vooral op zondagochtend, zovele families blij mee maakt, uit beroepstrots, zelfs uit plicht. Het is niet omdat hij wat te veel gedronken heeft op zaterdagavond bij zijn vriend de cafébaas, dat hij zijn bakkerij niet opent op zondag. Onze economie is niet uitsluitend gebaseerd op eigenbelang, ook niet alleen op naastenliefde, niet alleen op economische normen, maar ook op sociale normen. Dat geldt zowel voor de slager, het ziekenhuis als voor een verzekeringsmaatschappij. Als je alleen de economische normen belangrijk vindt, koop dan aandelen en geen brood. En ga dus maar met een gerust economisch geweten een extra keer in je lokale restaurant eten, ook om de uitbater een hart onder de riem steken. En vergeet niet ervan te genieten. In het belang van alle partijen.