Frankrijks sluipende amerikanisering

In 2004 zal de kloof tussen de pro-Amerikaanse consumptiegewoonten van de doorsnee Fransman en de anti-Amerikaanse retoriek van de Franse leiders nog toenemen.

De auteur is correspondent voor The Economist in Frankrijk.

De Franse kiezers krijgen hun eerste kans om hun president en zijn regering te beoordelen sinds die verkozen werden in 2002. In maart worden in de 26 regio’s van het land regionale verkiezingen gehouden, gevolgd door verkiezingen voor het Europees Parlement in juni. Verwacht u maar aan een motie van wantrouwen.

De kiezers zijn ongerust. Velen opteerden alleen voor president Jacques Chirac om het extreemrechtse Front National van de macht te houden. De ontevredenheid over de Franse politieke klasse blijft sluimeren, ondanks de inspanningen van premier Jean-Pierre Raffarin om zichzelf een imago aan te meten van een man van het volk, die de leiding heeft over een regering van de daad. De socialistische partij is nog altijd geschokt door haar nederlaag in 2002, ze is ten prooi aan interne verdeeldheid en mist uitstraling.

De verkiezingen zullen wel Raffarins hervormingen afremmen tijdens de eerste helft van 2004. Dat gebeurt dan na verbazend krachtige vorderingen met de pensioenhervormingen (die er in 2003 doorgeduwd werden ondanks stakingen en straatprotest). In theorie moet nu in 2004 de hervorming van de ziekteverzekering volgen.

Anti-Amerikaans…

De vermindering van het begrotingstekort zal voorlopig moeten wachten. De economie zal slechts met 1,7 % groeien en de regering zal geen verminderingen van de bestedingen aankondigen voor de verkiezingen, noch zal ze haar programma van verlaging van de inkomstenbelastingen afremmen, één van Chiracs verkiezingsbeloften.

De tweede helft van het jaar ziet er iets hoopvoller uit. Woorden als vrije markt blijven weliswaar taboe, maar dat sluit niet uit dat er een hele reeks maatregelen genomen zullen worden om de economie vrij te maken en de rol van de staat te beknotten. Er zullen minder lasten wegen op bedrijven die aanwerven en de regels over de 35-urenweek zullen versoepeld worden. Na Air France, zullen ook de plannen verder uitgevoerd worden om delen van France Télécom, Gaz de France en zelfs Electricité de France te verkopen. Een groot deel van de energie-markt zal opengesteld worden voor concurrentie. De banken en verzekeringsmaatschappijen zullen nieuwe privé-pensioenplannen verkopen binnen het overheidsplan om het persoonlijk pensioensparen aan te moedigen. Wellicht worden in september ook verdere verlagingen van de inkomstenbelastingen aangekondigd.

De invoering van die maatregelen zal vergemakkelijkt worden door de groeiende drang naar hervorming onder degenen die geïrriteerd geraakten door de stakingen van de openbare sector. De heikele toestand van de openbare financiën kan de regering ook helpen om de kiezers ervan te overtuigen dat er geen andere mogelijkheid is dan hervormingen doorvoeren. Franse politici beseffen dat zo’n uitleg beter verteerbaar is dan om het even welke suggestie dat Frankrijk baat zou kunnen hebben bij het overnemen van sommige elementen van het Angelsaksischkapitalisme. Ze weten hoe sterk de antiglobalisering en zijn ploegmaat, het anti-Amerikanisme, in Frankrijk staan.

… En land van Hollywood, Nike en McDonald’s

De waarheid is dat Frankrijk nu al hoogst geglobaliseerd en veramerikaniseerd is en dat nog veel meer zal worden in 2004. Al 44 % van de aandelen in bedrijven die op de Parijse beursindex CAC genoteerd staan, zijn in handen van buitenlandse beleggers, vooral Amerikaanse fondsen. De vakbonden van de openbare sector maken dan wel de meeste drukte, maar in privé-bedrijven zijn stakingen zeldzaam. De syndicalisatiegraad ligt in Frankrijk zelfs lager dan in de Verenigde Staten en zal nog verder terugvallen. De politici zullen in 2004 blijven grommelen over de amerikanisering, maar de gewone Fransen zullen ijverig de Amerikaanse populaire cultuur opslorpen. Ze zullen samendrummen voor het grote scherm om de jongste blockbuster uit Hollywood te bekijken, winkelen bij Toys ‘R’ Us en sportschoenen van Nike dragen. Laat McDonald’s elders maar restaurants sluiten, in Frankrijk blijft het uitbreiden.

Sophie Pedder

Woorden als vrije markt blijven weliswaar taboe, maar dat sluit niet uit dat er een hele reeks maatregelen genomen zal worden om de economie vrij te maken en de rol van de staat te beknotten.