Fiscale roest

Na de discussie van de afgelopen weken is het meer dan ooit duidelijk dat de Belgische fiscaliteit ontspoord en totaal vastgeroest is. Een grondige hervorming is dringend nodig, maar ook hier verlamt de angst voor de verandering. Het inkomstenbelastingstelsel — een bouwsel van vele decennia — is labiel en kan niet zomaar verstoord worden door punctuele ingrepen. Voor een structurele hervorming zijn er helaas geen middelen.

De hoge belastingdruk gekoppeld aan hoge tarieven door de vele fiscale aftrekken, resulteert in een complex fiscaal stelsel. Enkel fiscalisten worden er beter van. Vreemd dat die constatatie al enkele decennia oud is en dat er niets verandert. De hoge fiscale druk kan enkel dalen door meer te snoeien in de overheidsuitgaven dan noodzakelijk om het overheidstekort terug te dringen. Veel beleidsverantwoordelijken bewijzen daar lippendienst aan, maar de ervaring wijst uit dat dat in de praktijk moeilijk valt en dat de geleverde inspanningen nooit lang genoeg worden volgehouden om een significante impact op de fiscaliteit te hebben. Door de oplopende vergrijzingskosten en de politieke terughoudendheid om dat probleem grondig aan te pakken, valt te vrezen dat in de nabije en zelfs verre toekomst niets betekenisvols aan die situatie zal veranderen.

Blijft dan de complexiteit. De beperking of zelfs afschaffing van vele aftrekken, de vervanging ervan door tariefverlagingen, de invoering van een zogenoemde vlaktaks, is economisch zinvol, maar politiek wellicht onhaalbaar door de invloed van de fiscalisten. Zij zullen argumenteren dat zoiets de fiscale zekerheid in gevaar brengt, dat veel constructies zijn opgezet die dan nutteloos worden enzovoort. Finaal gaat het natuurlijk om een gilde die haar bevoorrechte inkomenspositie verdedigt. Begrijpelijk, maar moet de economie en dus het overgrote deel van de Belgen daaronder lijden? Ook de druk van lobbygroepen om de verworven fiscale rechten te handhaven, zal reusachtig zijn.

Veranderingen zoals een ‘taxshift’ waarbij belastingen op arbeid worden vervangen door milieu- en/of vermogensbelastingen, lijken theoretisch aantrekkelijk omdat de concurrentiepositie verbetert zonder dat het overheidstekort oploopt. Dergelijke voorstellen komen evenwel uit de linkse hoek, die eerder vermogensbelastingen propageerde, maar ook de onzin van saneringen predikt, de overheidsschuld als irrelevant beschouwt enzovoort. De voorstanders van een taxshift missen met andere woorden geloofwaardigheid. Het lijkt er sterk op dat hun verborgen agenda bestaat uit de invoering van nieuwe belastingen met het argument dat de belastingdruk niet zal stijgen. Maar nadien zullen ze snel propageren dat het toch beter is een kleine extra inspanning van de vermogens te vragen om zo de besparingen te kunnen beperken.

De oppositie tegen een belastingverschuiving steunt dus niet op een valabel economisch argument, maar wantrouwt de voorstanders. Daaraan valt weinig te doen tenzij wachten op een herstel van de conjunctuur. In afwachting kan wel werk worden gemaakt van een blauwdruk van een nieuwe fiscaliteit die het vijf decennia oude inkomstenbelastingstelsel hertekent. Natuurlijk zonder medewerking van fiscalisten. Het ligt voor de hand dat zo’n belastinghervorming niet mogelijk is zolang er bespaard moet worden. De ervaring van de voorbije decennia met de toenmalige ‘belastinghervormingen’ is dat weinig structureels veranderde en dat vooral de tarieven verlaagden. De voorbije belastinghervormingen waren dus meer belastingverlagingen dan wat anders. Dat zal in de toekomst niet anders zijn: de steun voor belastinghervormingen vereist dat een grote meerderheid er voordeel uit haalt. Dat kost geld en dat is er nu niet.

De belastingen zijn vastgeroest en dat zal de komende jaren nauwelijks of niet veranderen. De economisch-financiële noodzaak zal het moeten afleggen tegen de druk om een status quo te handhaven. Zo zetten we natuurlijk zelf een sterke rem op onze economische groei. Maar zo verbazend is dat niet. Vele problemen blijven aanslepen omdat we de moed missen om een aangepast beleid te voeren. Misschien snijdt de crisis wel niet diep genoeg.

De auteur is professor economie aan de VUB.

JEF VUCHELEN

De economisch-financiële noodzaak van een belastinghervorming zal het moeten afleggen tegen de druk om een status quo te handhaven.