Files, de constante in ons leven

Het XXe Vlaams Wetenschappelijk Economisch Congres ging over ‘Verkeer in België in 2000: mobiliteit of chaos?’ Toen al was mobiliteit, of liever het gebrek daaraan, een thema voor congressen. In de marge van dat congres – dus eveneens in 2000 – schreef ik in Trends hoe belangrijk het is de oervervelende problemen van de filevorming en de toenemende wegencongestie definitief uit de wereld te helpen. ‘Geen woorden, maar daden’, luidde toen mijn advies. Het is godgeklaagd dat anno 2008 hierin geen enkele vooruitgang is geboekt, wel integendeel. De kwestie is meer dan ooit: hoe lossen we de mobiliteitsproblemen op met erkenning van het fundamentele recht op vrije verplaatsing?

Het mobiliteitssyndroom drukt steeds zwaarder op de kwaliteit van ons leven. De voortdurende aantasting van het leefmilieu, het grote ruimtebeslag, het gevoel van onveiligheid en onleefbaarheid als gevolg van de almaar uitdijende verkeersstromen liggen aan de basis van een groeiend ongenoegen. Laten we ook niet vergeten dat mobiliteit een zaak is die niet zomaar geïsoleerd kan worden van het geheel van de socio-economische activiteiten in een regio. Mobiliteit is oorzaak en gevolg van een hele reeks van economische en maatschappelijke processen, wat in de logistiek ‘van zand tot klant’ heet. Bijgevolg kan alleen een integrale aanpak leiden tot effectieve oplossingen.

De kennis over transporteconomie en integrale goederenstroombeheersing moet daarom in tandem worden toegepast. Dat is echter allerminst het geval. Uit diverse ministeriële beleidsnota’s blijkt nochtans dat “transport vlot, veilig, leefbaar en betaalbaar moet zijn”. Welnu, alleen op de laatste parameter scoort het moderne transport tamelijk goed, voor de rest verloopt het allesbehalve vlot, wordt het niet bestempeld als veilig en vermindert het de leefbaarheid, ondanks alle goedbedoelde en weldoordachte logistieke concepten.

Het mobiliteitsprobleem zit dus diep geworteld in ons maatschappelijk bestel. Hoelang discussiëren we al over de noodzaak om infrastructuurkosten door te rekenen aan de gebruiker? Hoelang wordt al gepleit voor het meer variabel maken van de vervoerkosten, voor het bevorderen en realiseren van het concept co-modaliteit, en voor het duurzamer maken van transport en logistiek, met andere woorden voor een coherenter en consistent vervoerbeleid? Al jaren en jaren wordt hierover gesproken en gediscussieerd. Vermoeiend en ontgoochelend is dat.

Inmiddels stijgt de verkeersdrukte exponentieel. Dagelijks staan tussen 500.000 en een miljoen auto’s en vrachtwagens gemiddeld dertig minuten aan te schuiven in een of andere file. De kostprijs hiervan is immens groot, maar dat is niet het ergste… De onvrede, de nervositeit en agressiviteit die hiermee gepaard gaan, vreten stilaan maar zeker aan ons maatschappelijk functioneren. Jaren geleden werd gezegd: “al dat wachten in de file opent de geesten voor het probleem en bevordert de mentaliteitsverandering”. Dat blijkt de zoveelste natte droom geweest te zijn, want het wordt alleen maar erger. In 70 procent van de gevallen is er geen duidelijke aanwijsbare oorzaak voor het ontstaan van de file, de meeste verkeersophopingen zijn louter het gevolg van de verkeersdrukte en de manier waarop vele bestuurders daarop reageren.

De problemen zijn groot, worden groter met de dag, en zijn helaas niet eenvoudig oplosbaar. Wondermiddelen bestaan niet, maar waar een wil is, is een weg. We komen hierop terug in een volgende column, maar iedereen kan nu beginnen met een aantal eenvoudige dingen die de files alleszins kleiner kunnen maken. We denken onder meer aan de afstand tussen voertuigen bij filevorming. Lagere snelheden maken kleinere afstanden tussen auto’s mogelijk. Het idee dat de afstand er in die omstandigheden niet toe doet, want seffens staan we toch stil, leidt onvermijdelijk tot langere files. Onderhoudswerken bijna overal tegelijk aanvatten, doet monsterfiles ontstaan. Waar mogelijk moeten dergelijke werken buiten de drukke transporttijden gebeuren. De meerkosten daarvan worden meer dan vergoed door minder file en ongevallen. Verkeerslichten kunnen uitgerust worden met sensoren, die de verkeersdrukte (of -situatie) meten, enzovoort. (T)

DE AUTEUR IS PROFESSOR EMERITUS UA.

Willy Winkelmans