Festen

De Deense filmmaker Thomas Vinterberg maakt ophef met zijn tragikomisch familiedrama “Festen”.

Tijdens het recente festival van Cannes werd het in smoking en exclusieve japonnen uitgedoste avondpubliek bestookt met thema’s zoals verkrachting, pedofilie en incest. Twee van de meest spraakmakende producties kwamen uit Denemarken: Lars Von TriersThe Idiots en Thomas VinterbergsFesten. Beide filmmakers kwamen de statements van de drie jaar geleden opgerichte Dogma 95-groep kracht bijzetten.

Deze Deense nouvelle vague heeft een afkeer van film als bourgeoiskunst. De onderschrijvers van het manifest zweren elke vorm van individualiteit af, waarbij de filmmaker zijn sterk persoonlijke stempel op de productie drukt (alias de cinéma d’auteur). Formeel mag uitsluitend op locatie en met bestaand licht gefilmd worden. Alle artificiële middelen (tot het gebruik van muziek toe) zijn verboden. Hét stijlkenmerk is het gebruik van de handcamera die als een parasiet op de personages zit en de toeschouwer het gevoel geeft in een heen en weer schommelende roeiboot te zitten. Dergelijke fysieke manier van filmen duwt de toeschouwer met zijn neus op de personages. In Festen is hij getuige van een familiereünie die uitmondt in een sarcastische nachtmerrie.

Festen heeft iets van een Tsjechow-tragedie herwerkt door Marquis de Sade. Andere Scandinavische regisseurs zoals Bergman en Dreyer hadden reeds geïllustreerd dat onderhuidse familiale spanningen tot destructieve uitbarstingen kunnen leiden. Vinterberg moet voor voornoemde heren niet onderdoen. Hij grijpt de klassieke thema’s met zijn rechttoe-rechtaan-stijl rechtstreeks aan: zoon confronteert de vader-patriarch met zijn biseksueel kindervergrijp en beschuldigt hem van de zelfmoord van zijn tweelingzus. Alsof incest en pedofilie niet volstaan, haalt Vinterberg er in een subplot nog een Afrikaanse minnaar van één van de dochters bij, die regelmatig het mikpunt wordt van racistische vernederingen.

Vinterberg creëert binnen de opgelegde formele beperkingen van het Dogma 95-manifest een pakkend en schokkend drama. Zijn analyse van de verschillende familieverhoudingen zijn vlijmscherp. De ‘technische mankementen’ (bruuske zoom-ins, springerige montage en onscherpe beelden ‘stijl Andy Warhol/Paul Morrissey‘) sleuren de kijker zonder adempauze doorheen het sterk opgebouwde script. Vinterberg schetst een maatschappijbeeld waarin hypocrisie en communicatie ontweken worden, maar zich niet kunnen verschuilen. Festen mag dan nog op een veredelde home movie lijken, het meesterschap van Vinterberg is onmiskenbaar.

Piet Goethals