Feiten en fabels

Traditiegetrouw barst het jaarbegin van de goede voornemens. Zoals meer tijd voor jezelf en je familie. Het stresspeil moet dalen. We lazen er vijf nieuwe boeken over. Boeiend. Maar het stresspeil steeg.

Zelfs de wetgever heeft stress ontdekt. Minister van Arbeid en Tewerkstelling Miet Smet wil een koninklijk besluit voorleggen dat de werkgevers verplicht om een stressbeleid te voeren. Recente onderzoeken constateren immers dat stress de vierde belangrijkste reden is voor arbeidsverzuim (na infectieziekten, ongevallen en gewrichtsstoornissen). Luc Swinnen, adviserend geneesheer bij de Christelijke Mutualiteiten, berekende dat dit verzuim de Belgische staat jaarlijks meer dan 11 miljard frank kost aan vergoedingen. Het gewaarborgd maandloon en de kosten voor de gezondheidszorg werden niet eens meegeteld. Vergeet ook het verlies aan productiviteit en creativiteit niet.

ZAPCULTUUR.

Vanuit dit introducerend perspectief is Sressbestendigheid vereist van de Utrechtse hoogleraar Psychologie Jacques Winnubst één van de interessantste uitgaven uit ons kwintet. Hij beperkt zijn boek tot werkstress en waaiert van dit nauwe punt uit naar de subjectieve benadering, het stressonderzoek en de maatschappelijke invalshoeken. Vooral de relatie tussen stress en (arbeids)cultuur maakt het boek prikkelend, pregnant en inspirerend. Dat wil niet zeggen dat Winnubst met een mooi afgeronde theorie opdraaft. Hij laat verschillende visies botsen én voegt er zijn kijk aan toe.

“In België, Nederland, Engeland en Duitsland is het aantal uren dat een persoon gemiddeld per jaar werkt het laagste van de gehele wereld,” merkt Winnubst op. “Tegelijkertijd is het arbeidsverzuim er het hoogst van de wereld. Praten we elkaar een negativistische visie op het fenomeen stress aan ? Moeten we het niet eens hebben over stressbestendigheid, motivatie en een betere wijze van organiseren ? Of is dat de nieuwe retoriek ?”

De auteur gaat in op de stressmaatschappij van Wansink en de zapcultuur van Charles Handy. De druk van de meritocratische maatschappij neemt alsmaar toe. De ene helft werkt en heeft geen tijd om zijn geluk te consumeren, de andere helft is werkloos en voelt zich (financieel ?) te ontredderd om van zijn vrije tijd te genieten.

Ook professor Anthony Gaillard ( Katholieke Universiteit Brabant) houdt het in zijn stevige handboek Stress, productiviteit en gezondheid bij een nuchtere, wetenschappelijk verantwoorde verkenning in een relatief toegankelijke taal. Net als Winnubst, focust hij op het functioneren in werksituaties. Steeds weer raapt hij zijn blijvend intrigerende rode draad op : kunnen mensen hard werken zonder daar ziek van te worden ? Hij gaat daarbij niet alleen in op de persoonsgebonden kenmerken die een rol spelen bij het omgaan met stress, maar neemt ook de kwaliteit van de werkomgeving onder de loep. Precies dankzij deze laatste uitvoerige analyse bevelen we dit boek ten zeerste aan.

OVERLEVINGSKUNST.

Na de twee wetenschappelijk georiënteerde werken, graaien we naar enkele gidsen voor overspannen lui. In Laat je niet gek maken Het mes in de stress bestookt Jolet Plomp de lezer met wenken en taken om de spanningen te weren of draaglijk te maken. Haar raad komt déjà-lu over, maar vormt wel een handig overzicht. Helaas nemen zulke praktische syntheseboeken te veel hooi op de vork. Een uiteenzetting over time-management op drie bladzijden, bijvoorbeeld, is zonde van de energie (en de tijd). Stijntje is overspannen van Rentsje de Gruyter maakt het helemaal te bont. Wellicht wil de auteur jolig overkomen met haar aanpak als een kinderboek, maar het werk weekt enkel ergernis los. Je zou er overspannen van worden (al zullen sommigen wel zweren dat deze originele benadering wonderen verricht).

Steviger kost serveert de Amerikaanse psycholoog Al Siebert ( Portland State University) in Mentale overlevingskunst. Met dit boek verlaten we het enge stressthema en belanden we in een stroomversnelling van praktische richtlijnen voor het opvijzelen van zelfvertrouwen, terugvinden van stabiliteit, kracht putten uit tegenslag, omgaan met moeilijke mensen en het ontwikkelen van verborgen talent. De tips baden in een bijwijlen irritante assertieve Amerikaanse saus. Te koesteren als onschadelijk pepmiddel ?

LUC DE DECKER

Jacques Winnubst, Stressbestendigheid vereist. Kluwer, 133 blz., 995 fr. Anthony Gaillard, Stress, productiviteit en gezondheid. Nieuwezijds, 312 blz., 990 fr. Jolet Plomp, Laat je niet gek maken Het mes in de stress. Strengholt, 125 blz., 490 fr. Rentsje de Gruyter, Stijntje is overspannen. Spectrum, 32 blz., 395 fr. Al Siebert, Mentale overlevingskunst. Elmar, 265 blz., 690 fr.