Fake news en complottheorieën zijn van alle tijden. De Britse historicus Richard J. Evans zoomt in The Hitler Conspiracies in op de manier waarop Adolf Hitler en de nazi’s daar gretig gebruik van maakten, met de bekende desastreuze gevolgen. Zo waren de zogenoemde Protocollen van de Wijzen van Zion vaste lectuur voor nazi-adepten. Die vervalste tekst moest het bewijs leveren dat de Joden uit waren op een wereldwijde overheersing.
Een hoofdstuk is gewijd aan de dolkstootlegende, een schoolvoorbeeld van fake news. Die gaat over de leugen dat het Duitse leger in 1918 op een zucht van de eindoverwinning stond, maar werd verraden door democratische politici in Berlijn die uit waren op een vredesakkoord met de geallieerden. Ze zouden ook de soldatenopstanden, onder meer in de haven van Kiel hebben georkestreerd. De politici zouden het leger dus een dolkstoot in de rug hebben gegeven. De realiteit was dat het gedemoraliseerde Duitse leger in de zomer van 1918 instortte na het zoveelste mislukte offensief. Toch ging de dolkstootlegende er bij de publieke opinie in als zoete koek, omdat de propaganda tot aan de wapenstilstand van 11 november 1918 op volle toeren draaide. Het leger zond het ene zegebulletin na het andere uit. Bovendien was het Duitse grondgebied aan het einde van de oorlog niet bezet. Dat versterkte de indruk dat de oorlogsnederlaag onverdiend was. De nazi’s hielden die mythe jarenlang in leven.
Evans gaat ook in op de brand in de Rijksdag op 27 februari. De nazi’s verspreidden heel snel het bericht dat het om een communistisch complot ging en gebruikten dat als alibi om fundamentele vrijheden te beknotten. Een apart hoofdstuk is gewijd aan het valse verhaal dat Adolf Hitler eind april 1945 geen zelfmoord pleegde in zijn Berlijnse bunker, maar ontsnapte naar Zuid-Amerika. Dat verhaal dook tot in de jaren vijftig regelmatig op in de internationale pers.
Het paradoxale aan die periode was dat de nazi’s er zelden in slaagden echte samenzweringen te ontmaskeren. De mislukte aanslag op Hitler van 20 juli 1944 kwam als een verrassing en de nazitop was verbaasd dat er zoveel mensen bij de voorbereiding betrokken waren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier