Eurotop: Frankrijk is probleem voor reddingsplan euro

De hindernissen op de weg naar het grote reddingsplan voor de euro blijven enorm. In de felle discussies terzake neemt Frankrijk een alsmaar crucialer plaats in

Eén ding is de voorbije weken zonneklaar geworden: zonder drastische ingrepen loopt het hele euroverhaal fout af. Wolfgang Münchau, één van de hoofdcommentatoren van de Financial Times, plakte daar op 28 november een heel specifieke tijdslijn op: “De euro heeft nog tien dagen te gaan”, zo schreef Münchau.

Europees commissaris Oli Rehn “outte” zich twee dagen later op dezelfde manier. Ook mensen als, onder meer, de Amerikaanse president Barack Obama, de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radek Sikorski, de gouverneur van de Bank of England Mervyn King en gewezen Europees commissaris Frits Bolkestein lieten bijzonder onheilspellende geluiden over de toekomst van de euro horen.

Op de komende Europese top van 8 en 9 december in Brussel zullen dus spijkers met koppen dienen geslagen te worden om terug tot enig toekomstperspectief voor de monetaire unie en de euro te komen. Het scenario van wat zich op die top gaat ontrollen, krijgt stilaan vorm. Vanwege de politici werkt men koortsachtig aan een compromis om tot een verdere integratie binnen Europa te komen via strikte afspraken inzake begrotings- en schuldevolutie en duidelijker afgelijnd toezicht op die afspraken. Zulk een pakket moet dan aan de Europese Centrale Bank (ECB) van president Mario Monti toelaten om via intensievere interventies de obligatiemarkten te kalmeren.

Mooi scenario, nu nog de concrete uitvoering. Dat blijkt, naar goede Europese gewoonte, echter een heel ander paar mouwen. Ondanks veel uiterlijk vertoon van broederschap en overleg staan Duitsland en Frankrijk hier méér dan ooit diametraal tegenover elkaar. Vooral de Franse president Nicolas Sarkozy zit met grote problemen. “Ik zal nooit aanvaarden dat Europa de finale rechter wordt over de begrotingen van soevereine landen”, zo stelt François Hollande, de belangrijkste tegenstander van Sarkozy bij de presidentsverkiezingen van mei eerstkomend in Frankrijk. Diverse mensen van Hollande’s socialistische partij, zoals bijvoorbeeld parlementslid Arnaud Montebourg, beginnen systematisch meer de nadruk te leggen op de noodzaak aan een Frans tegengewicht tegen wat zij benoemen als “de kwestie van het Duitse nationalisme”. De gevoeligheid van de Franse publieke opinie voor deze materie is groot én diepgeworteld.

Zo glijdt de euro onherroepelijk naar het centrum van de verkiezingscampagne bij onze zuiderburen wat zich duidelijk laat merken in de retoriek die Sarkozy hanteert. “De her-fundering van Europa is geen mars naar het supra-nationalisme”, aldus Sarkozy die verder benadrukt dat het de regeringsleiders van de nationale staten zijn die de beslissingen moeten blijven nemen. Dus voor Sarkozy, en zeker voor Hollande, geen echte transfer van bevoegdheden naar het Europese niveau en zeker geen blinde automatismen in de sanctionering van zondaars. En dat zijn nu net twee punten waar met name de Duiste bondskanselier Angela Merkel op hamert om Duitsland verder mee te krijgen in het euroverhaal: een authentieke budgettaire unie (als tussenstop naar een volledige politieke unie) met strakke, ondubbelzinnige regels op het vlak van begrotingen en overheidsschuld die bovendien op een automatische manier (dus zonder verdere politieke koehandels) afdwingbaar worden gesteld.

Een bijkomend probleem voor Sarkozy is dat zijn land dreigt haar AAA-rating te verliezen. Het Franse begrotingstekort is bijna het dubbele van het Italiaanse en de overheidsschuld is langezaam maar zeker op weg naar de 100% van het BBP. Uit alle projecties van de evolutie van de overheidsschuld naar 2030-40 toe, komt steeds opnieuw naar voren dat Frankrijk tot de allerslechtst presterende van alle geïndustrialiseerde landen behoort. Sarkozy maakte van het behoud van die AAA een halszaak met als gevolg dat het verlies ervan erg negatief op hem (en zijn herverkiezingskansen) zou afstralen. Bovendien zou een downgrade van Frankrijk ook zwaar wegen op de kredietwaardigheid van het Europese stabiliteitsfonds dat ook zonder die handicap al in troebel water zit.

Het tweede luik van wat via de top van 8 en 9 december het grote reddingsplan voor de euro moet worden, zijn verhoogde interventies vanwege de ECB op de obligatiemarkten. ECB-president Draghi stelde dergelijke acties vanwege de ECB in het vooruitzicht als er eerst duidelijke afspraken inzake de publieke financiën komen. Het Duitse (en het Nederlandse) verzet tegen deze ECB-interventies blijft hoe dan ook zeer groot, net als trouwens het Duitse verzet tegen euro-obligaties. Komen er straffe afspraken rond de verdere Europese integratie dan lijkt Merkel geneigd zich iets soepeler op te stellen rond het ECB-beleid maar vooral de Bundesbank, de Duitse centrale bank, blijft zich terzake onverzettelijk opstellen. De Financial Times Deutschland meldt dat Merkel zich in een besloten meeting met de top van haar partij (CDU) toch ook weer heel vastberaden toonde in haar verzet.

Er blijven dus naar de top van 8 en 9 december diverse prangende vraagstukken op tafel liggen. Naast de vraag of, zoals Philip Stevens het in de Financial Times uitdrukte, de euro-leiders eindelijk komaf kunnen maken met “hun ongeëvenaard talent om de zaken te verknoeien”, gaat het dan onder meer om:

• De overtuiging groeit dat enkel een geloofwaardig stappenplan naar een volledige politieke integratie de euro structureel kan redden maar voor landen als Frankrijk blijft die afstand van nationale soevereiniteit een enorm heikel punt.

• Afspraken en correctiemechanismen inzake de evolutie van begrotingstekorten en overheidsschuld volstaan niet om de crisis in de eurozone te bedwingen. Ook inzake bankregulering en competitiviteit dienen duidelijke én afdwingbare afspraken genegocieerd te worden.

• Hoe gaat men in dat integratieproces omgaan met de scheiding tussen de 17 eurolanden en de 10 overige landen? Duitsland wil een split tussen de 17 en de 27 absoluut vermijden, Frankrijk niet. Kunnen Europa en de euro zich een lang proces van heronderhandeling van de grote verdragen veroorloven?

• Hoe kan men de markten er van overtuigen dat verhoogde ECB-interventies enkel als bedoeling hebben tijd te winnen voor het politieke integratieproces? Als de ECB uitgebreid tussenkomt en de politici hun huiswerk niet of onvoldoende doen, dreigt de complete chaos.