Het Europees Hof van Justitie vindt dat een bilateraal arbitragemechanisme dat Nederland en Slovakije hebben uitgewerkt om geschillen met investeerders op te lossen, in strijd is met het EU-recht. Het arrest kan gevolgen hebben voor de bijna tweehonderd gelijkaardige investeringsverdragen die tussen EU-lidstaten zijn afgesloten.
Met het bilaterale investeringsverdrag werkten Nederland en Slovakije een mechanisme uit om geschillen te beslechten tussen Nederlandse investeerders en de Slovaakse overheid, of omgekeerd. Er wordt bij conflicten een ‘scheidsgerecht’ ingesteld met rechters die door de investeerder en de overheid in kwestie worden aangeduid.
Het systeem is allesbehalve uniek: er zijn in de Europese Unie 196 soortgelijke bilaterale investeringsverdragen tussen lidstaten van kracht. De beslissing van de Slovaakse overheid om de liberalisering van de markt voor zorgverzekeringen gedeeltelijk ongedaan te maken, deed de investeringsverdragen bij de rechters van het EU-Hof belanden. De Nederlandse verzekeraar Achmea claimt namelijk dat ze door het Slovaakse overheidsingrijpen financieel verlies verleden heeft. Het scheidsgerecht veroordeelde Slovakije tot een schadevergoeding, maar Bratislava ging in beroep. De beroepsrechters vroegen het EU-Hof om de kwestie uit te pluizen.
Volgens het Hof is het arbitragemechanisme niet verenigbaar met het EU-recht, zo oordeelde het dinsdag. Het is namelijk niet verzekerd dat uitspraken van de aangeduide rechters getoetst kunnen worden aan het nationale en het Europese recht, waardoor afbreuk gedaan wordt aan de autonomie van het EU-recht.
Het gebruikte arbitragemechanisme lag eerder al onder vuur wegens zijn ‘ondemocratische’ karakter. Denk maar aan de CETA-onderhandelingen tussen de EU en Canada, waar uiteindelijk een nieuw mechanisme, met professionele rechters, werd uitgewerkt. Het arrest van het Europees Hof zou gevolgen kunnen hebben voor de 196 bilaterale investeringsverdragen tussen de EU-lidstaten die momenteel van kracht zijn. Verdragen met niet-EU-landen of tussen de EU en een derde land, worden niet geraakt.
