Europa nog geen speelbal van Rusland

Met de winter in aantocht kijkt Europa met angstige blik naar het oosten. Zal Rusland het nog eens aandurven om, zoals in 2006 en 2009, de gaskraan dicht te draaien, als geopolitiek wapen om de Oekraïense buur of de Europese Unie tot andere politieke inzichten te brengen?

Als die kraan dicht gaat, dan dreigt een groot deel van Europa in de kou en het donker achter te blijven. Rusland is immers met een marktaandeel van 25 procent de hofleverancier van het aardgas waarmee we in Europa een groot deel van onze huizen verwarmen en onze elektriciteit opwekken.

Vrees ongegrond

Die vrees is echter, zeker op korte termijn, ongegrond. Rusland kan het zich niet veroorloven om Europa, zijn grootste klant, in de kou te laten staan. Rusland zou financiële zelfmoord plegen, en Europa nog meer inspireren om alternatieve bevoorradingsroutes uit te bouwen. Rusland heeft Europa meer nodig dan omgekeerd, zeker omdat het globale aanbod aan aardgas sneller groeit dan de globale vraag naar gas. De aardgasmarkt is een kopersmarkt, waar de koper de wetten dicteert en geniet van structureel lage aardgasprijzen en een groeiende bevoorradingskeuze. De enorme vlucht van de lng-markt boetseert de aardgasmarkt ook steeds meer tot één wereldmarkt, waarin de aardasprijs kan loskomen van de structureel hogere olieprijs. Daarnaast heeft ook de enorme ontwikkeling van niet-conventionele aardgasbronnen de kaarten grondig door elkaar geschud. Vooral de ontginning van schaliegas heeft in de VS een hoge vlucht genomen. Dat aardgas maakt de VS veel minder afhankelijk van buitenlandse bevoorrading, en dat gas vindt ook stilaan zijn weg naar de Europese markt. Ook Europa heeft trouwens grote voorraden schaliegas in de ondergrond, maar de ontginning belooft een stuk moeilijker te worden dan in de VS, tot grote opluchting van Rusland.

Concurrentiestrijd

Op langere termijn is het aardgasbedje van Europa echter nog niet gespreid. Analisten verwachten dat vooral in Azië de aardgasvraag snel blijft stijgen, waardoor de concurrentiestrijd tussen Europa en Azië over de beschikbare bronnen zal toenemen. De aardgasreserves buiten de VS zullen ook in toenemende mate geconcentreerd zitten bij een beperkt aantal leveranciers, verzameld rond de grote gasdrie Rusland, Iran en Qatar. In 2006 richtten deze landen al een club op, al is deze ‘OPEC van het gas’ vandaag nog tandeloos door het overaanbod aan aardgas. Als Europa echter op de lauweren rust, en niet verder werk maakt van een verdere diversificatie en beveiliging van zijn aardgasbevoorrading, dan dreigt het oude continent op een dag overgeleverd te zijn aan de grillen van deze Gas-OPEC. En dan kan de Russische beer opnieuw op een geloofwaardige manier dreigen met het dichtdraaien van de gaskraan. Een weinig prettig vooruitzicht.

Daan Killemaes