Acht op de tien bedrijfsleiders denken dat de instabiliteit in de wereld zal toenemen en dat hun uitvoer daaronder zal lijden. Volgens hen ligt de oorzaak bij de Amerikaanse president Donald Trump, maar ook bij de politieke zwakte van de Europese Unie.
2019 wordt een verkiezingsjaar in Europa. Dat komt goed uit, want onze exporteurs willen de Europese instanties een niet mis te verstane boodschap overbrengen. Volgens de exportbarometer van Credendo en Trends-Tendances wil 87 procent van de Belgische ondernemingen dat Europa maatregelen neemt tegen de protectionistische besluiten van de Amerikaanse president Donald Trump. In 2017 was dat nog 77 procent.
Volgens de enquête verwacht 81 procent van de ondernemingen dat de instabiliteit in de wereld zal toenemen. De ondernemingen zien het beleid van Trump als de voornaamste oorzaak van die toenemende instabiliteit, gevolgd door de politieke zwakte van de Europese Unie. Dat klinkt als een oproep aan Europa om zich sterker te laten gelden (zie grafiek Oorzaken van instabiliteit). Bénédicte Wilders is internationaliseringsdirectrice bij het Brusselse agentschap hub.brussels, dat ondernemingen begeleidt. Zij benadrukt dat met ‘maatregelen’ niet noodzakelijk ‘represailles’ wordt bedoeld. “Een open economie zoals de onze heeft niets te winnen bij een escalatie van het protectionisme”, zegt ze.
“Een handelsoorlog is een lose-losesituatie”, voegt Pieter Timmermans, de gedelegeerd bestuurder van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), eraan toe. “Uiteraard moet iedereen zijn belangen verdedigen, maar we moeten constructief blijven.”
De eerste gevolgen van de protectionistische maatregelen zijn voelbaar. 17 procent van de Belgische ondernemingen zegt al een negatieve impact te ondervinden. Bij bedrijven die meer dan 75 procent van hun omzet uit de export halen, stijgt dat percentage tot 37. En 80 procent van de ondernemingen vreest voor een intensivering van de protectionistische maatregelen.
Op de derde plaats in de ranglijst van factoren die de instabiliteit in de wereld doen toenemen, staat de ontregeling van het klimaat, genoemd door 41 procent van de respondenten. “Die bewustwording vind ik heilzaam”, zegt Nabil Jijakli, de plaatsvervangende CEO van Credendo. “Het toont de toenemende bezorgdheid om het milieu bij de ondernemingen. Veel bedrijven hebben investeringen gedaan om hun energie- en grondstoffengebruik te verminderen.”
“En ze lopen voorop in het vinden van oplossingen”, stelt Bénédicte Wilders. “Het is ook een uitdaging die nieuwe afzetmogelijkheden schept. Tijdens onze economische missies leggen we bijvoorbeeld almaar vaker de nadruk op de sector van de duurzame bouw. Of op die van het afvalbeheer. Die sectoren zijn tegenwoordig veel meer dan een niche.”
Handel met de buren
Hoewel de respondenten aangeven dat ze de gevolgen van het Amerikaanse protectionisme al kunnen voelen, zien evenveel ondernemingen als vorig jaar (31 %) mogelijkheden om meer uit te voeren naar Noord-Amerika. Maar de Belgische ondernemingen zien nog altijd meer potentieel in onze buurlanden. De brexit heeft aan dat laatste niet veel gewijzigd (zie kader We liggen niet wakker van de brexit). Op de tweede plaats staat de rest van de Europese Unie. “Misschien is dat een gevolg van de instabiliteit die zich elders aftekent”, analyseert Bénédicte Wilders. “Wie met zoveel onzekerheden geconfronteerd wordt, kan de neiging hebben terug te vallen op wat nabij is.”
Europa overheerst dus, maar Azië blijft niet ver achter, constateert Pieter Timmermans met belangstelling. “Europa blijft natuurlijk een belangrijke markt. Maar als we willen groeien, zullen we ons op de opkomende landen moeten richten. En die liggen hoofdzakelijk in Azië”, zegt hij. “Gelukkig zijn ze zich daarvan bewust. De barometer bevestigt dat. Ik heb het ook vastgesteld tijdens economische missies naar die landen. Er is meer belangstelling, ook van kmo’s.”
Over de toename van handel met het buitenland is het optimisme bij de ondernemers evenwel fors gedaald (zie grafiek Het optimisme neemt af). De helft denkt dat die groei in de komende drie jaar geen 5 procent zal bedragen. “De conjunctuur zit in een dip, die te maken heeft met de internationale omstandigheden”, relativeert Pieter Timmermans. Het globale vertrouwen blijft behoorlijk op peil.” De bedrijfsleiders geven het mondiale economische klimaat een 6 op 10. Dat is iets minder dan vorig jaar (6,3), maar meer dan in 2016 (5,7). Onder Vlaamse ondernemers ligt het vertrouwen een stuk hoger (6,3 tegenover 5,7).
Rem op de uitvoer
De taxshift heeft het concurrentievermogen van de Belgische economie verbeterd, maar de productiekosten blijven de belangrijkste belemmering voor onze exporteurs. “Er is de afgelopen jaren uitstekend werk verricht om onze loonhandicap ten opzichte van onze buurlanden te verkleinen”, legt Pieter Timmermans uit. “Daardoor hebben we marktaandelen kunnen veroveren. Maar we moeten waakzaam blijven, het is veel gemakkelijker marktaandelen kwijt te raken dan ze te veroveren.”
De tweede grootste belemmering voor de uitvoer is de overdaad aan administratieve formaliteiten. Toch blijkt die minder zwaar te wegen vergeleken met de vorige barometer. “Gezien de opkomst van het protectionisme vrees ik dat die formaliteiten niet zullen afnemen”, signaleert Nabil Jijakli. “Ook de brexit zou voor bijkomende rompslomp kunnen zorgen.” Protectionistische maatregelen staan dan ook op de vierde plaats in de lijst van belemmeringen voor de export.
Onbetaalde facturen
Onbetaalde facturen blijven de belangrijkste schadepost voor onze exporteurs. 47 procent van de respondenten heeft er last van, tegenover 58 procent vorig jaar. Een stijgend aantal exporteurs heeft problemen met schommelende wisselkoersen. Dat is een van de vele aanwijzingen dat de instabiliteit in de wereld weegt op de handel.
Ondanks die cijfers zegt 29 procent van de ondernemingen dat ze zich niet verzekeren tegen wanbetalingsrisico’s (+6% in twee jaar). “Dat blijft een raadsel voor me”, reageert Nabil Jijakli. “De ondernemingen kennen de risico’s en de oplossingen, maar toch doen ze niets. Misschien moeten wij, de kredietverzekeraars, en de bankiers onze aanbiedingen herzien.” Om zich tegen dat risico in te dekken, eisen veel exporteurs (29%) liever dat hun volledige facturen van tevoren betaald worden.
We liggen niet wakker van de brexit
De brexit, het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, is een belangrijke reden tot bezorgdheid over de handel in Europa. Maar de ondernemers schijnen er vrij gerust in te zijn. Minder dan 40 procent van de respondenten denkt dat de brexit de komende lente zoals gepland in werking treedt, en amper 11 procent heeft zijn exportplannen aangepast. Voor de grootste exporteurs zijn de cijfers nauwelijks beter. “Dat is beangstigend”, vindt Nabil Jijakli, de plaatsvervangende CEO van Credendo. “De ondernemingen bereiden zich niet of nauwelijks op voor op de brexit. Het is niet te geloven. We hebben het hier wel over onze vierde handelspartner.”
Toch verwacht hij dat het bewustwordingsproces in de laatste weken in een stroomversnelling komt, net als bij de invoering van de eenheidsmunt. “Veel ondernemingen zijn zich niet echt bewust van alle gevolgen”, voegt Bénédicte Wilders eraan toe. “Bij de bilaterale overeenkomsten met onze handelspartners speelt vaak het criterium dat de producten van Europese herkomst moeten zijn. Als de bestanddelen uit het Verenigd Koninkrijk niet meer worden meegerekend, bestaat het risico dat sommige producten niet langer aan de minimumvereiste voldoen om erkend te worden als producten van Europese herkomst. Hoeveel? Dat is moeilijk te zeggen, maar de brexit zal sporen nalaten.”
Pieter Timmermans is wat minder alarmistisch. Hij is ervan overtuigd dat de sectoren die mogelijk het hardst getroffen zullen worden, zoals textiel, machines en farmaceutica, de kwestie van zeer nabij volgen en hun leden informeren. “We willen de politieke instanties vooral vragen de brexit op een vaste en duidelijk afgekondigde datum uit te voeren”, zegt hij. “We hebben liever dat de overgang in één keer gebeurt, dan dat jaar in jaar uit kleine overeenkomsten worden afgesloten waaraan de ondernemingen zich telkens weer moeten aanpassen.
Trade Forum
‘Investeren in een wereld van onzekerheden’ is een van de thema’s van het vierde Trade Forum dat Credendo in samenwerking met Trends organiseert. Het vindt plaats op 15 november in het auditorium van de Nationale Bank in Brussel. Peter Praet en Idriss Aberkane zijn enkele van de sprekers.
U kunt inschrijven op
www.credendoforum2018.be.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier