EU-kritiek op Zwitserland is show

De dreigementen van de EU-politici om de relaties met Zwitserland te herzien na het referendum tegen massale immigratie zijn vooral theater. De Europese Unie heeft Zwitserland meer nodig dan omgekeerd.

Een nipte meerderheid (50,3 %) van de Zwitsers heeft zondag in een referendum gekozen voor wat ze zelf de “indijking van de massa-immigratie” noemen.

De Europese Commissie en sommige Europese politici toonden zich al snel zeer kritisch over de uitslag. De Europese Commissie waarschuwt dat ze “de gevolgen van het initiatief op het geheel van relaties tussen de EU en Zwitserland zal bestuderen”. Guy Verhofstadt, voorzitter van de liberale fractie in het Europees Parlement, zei zelfs dat de uitslag van het referendum “de Zwitserse economie in gevaar brengt”.

Maar die dreigementen zijn vooral show. De Europese Unie heeft Zwitserland meer nodig dan omgekeerd en kan het bergland eigenlijk amper onder druk zetten. Zwitserland is voor de EU economisch van levensbelang. De Alpenstaat is een van de weinige landen waarmee de Europese Unie een handelsoverschot heeft. Zwitserse bedrijven kochten in 2013 voor 108 miljard aan EU-producten. Dat is 74 procent van de Zwitserse import. Zwitserland is na de VS het belangrijkste exportland voor de Europese lidstaten. Daartegenover staat voor 90 miljard euro export naar de EU (55% van de Zwitserse uitvoer).

Dat Europese handelsoverschot is in belangrijke mate te danken aan de sterke Zwitserse frank. Door de eurocrisis is die sterk geapprecieerd ten opzichte van de euro. Dat heeft de concurrentiepositie van EU-bedrijven ten opzichte van Zwitserland aanzienlijk versterkt.

De import van EU-producten is voor de Zwitsers relatief goedkoop, maar wanneer als het soms balorige Alpenland kritiek uit Brussel blijft krijgen, bestaat het risico dat Zwitserse bedrijven beslissen meer uit Azië in te voeren. Dat zou nadelig zijn voor de Europese handelspositie, zeggen economen.

De Europese Commissie heeft ook weinig manoeuvreerruimte door de centrale ligging van Zwitserland. Het land is logistiek gezien cruciaal voor de EU. Verschillende Europese akkoorden over één Europese transport- of energiemarkt kwamen er pas toen ook Zwitserland erbij betrokken werd. Dat is steevast nodig om landen als Italië over de streep te trekken.

De Europese kritiek op Zwitserland is vooral voor intern politiek gebruik bestemd. De Europese Commissie vreest dat lidstaten het voorbeeld van Zwitserland volgen en in de toekomst over almaar meer thema’s referenda zullen organiseren. Niet alleen over immigratie of het vrije verkeer van personen, maar ook over andere onderwerpen zoals het macro-economisch beleid. En aan het Brusselse Berlaymontgebouw weten ze dat referenda over Europese thema’s weleens vreemde resultaten opleveren. Denk maar aan de Franse en Nederlandse referenda waarin de Europese grondwet werd afgekeurd.